Ενώ μαίνεται ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μια γυναίκα ασθενεί. Αυτό πραγματεύεται το ομότιτλο και τελευταίο από τα τρία «μικρά μυθιστορήματα» της συλλογής Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης της Κάθριν Αν Πόρτερ, που κυκλοφορεί στα Ελληνικά σε μετάφραση της Έφης Τσιρώνη (Κλειδάριθμος, 2022). Ανάμεσα στις τρεις ιστορίες της συλλογής, όντας η πιο επίκαιρη –κι ας γράφτηκε το 1939–, ασκεί μια έλξη, αρχικά λόγω των θεματικών του, αλλά έπειτα, και κύρια, για τον τρόπο με τον οποίον τις μεταχειρίζεται.
Η ιστορία ακολουθεί τη Μιράντα, δημοσιογράφο της στήλης των καλλιτεχνικών, που βλέπει τις δυναμικές του εν εξελίξει πολέμου να διαρρηγνύουν σταθερά την ύφανση της καθημερινής της ζωής. Η αγωνιώδης συνειδητοποίηση της απόστασης μεταξύ της συνηθισμένης πραγματικότητας και της νέας κατάστασης γίνεται σαφής ήδη από την αρχή, όταν η Μιράντα ξυπνά από έναν εφιάλτη στον οποίον ένας ξένος σε αυτήν «καλαμοκάνης, πρασινωπός» καβαλάρης την κυνηγά. Πάνω στο άλογο, προσπαθεί να ξεφύγει – και όταν ξυπνά, η μόνη βεβαιότητα και πρώτη της λέξη είναι ο πόλεμος, ένας πόλεμος στον οποίον η ίδια δεν βλέπει τίποτε το ηρωικό ή πατριωτικό («Κι αν έλεγα στο διάβολο ο βρομοπόλεμος;»). Στον κόσμο του ξύπνιου, παρότι την παρακολουθούμε σε μια μέρα στη δουλειά της, περιβάλλον που σύνηθες είναι να το χαρακτηρίζει μια προβλέψιμη ρουτίνα, διαπιστώνουμε ότι μια αίσθηση επικείμενης απειλής χαρακτηρίζει κάθε της βήμα: από τους άντρες που τη βρίσκουν στον χώρο της εργασίας της, για να την πιέσουν να αγοράσει τα λεγόμενα «ομόλογα ελευθερίας», ως τον ηθοποιό που την εντοπίζει στο θέατρο και, ξεκινώντας από ένα παράπονο για μια κακή της κριτική, καταλήγει να υπονοεί ότι θα μπορούσε ως και βία να ασκήσει εναντίον της, κάτι το δυσοίωνο προοικονομείται. Γιατί, πέρα από τον πόλεμο, έχει γίνει γνωστό ότι στην πόλη εξαπλώνεται μια μυστηριώδης ασθένεια που κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα από πού προήλθε («λένε […] ότι προέρχεται από τα μικρόβια που έφερε στη Βοστόνη ένα γερμανικό πλοίο» – σαν άλλες θεωρίες συνωμοσίας, θα έλεγε κανείς), αλλά που γνωρίζουν ότι αφήνει τον μεγαλύτερο αριθμό φερέτρων και κηδειών που έχουν δει ποτέ. Αυτές οι φήμες δεν μοιάζουν να αφορούν και τόσο τη Μιράντα, που περιμένει να τελειώσει τις υποχρεώσεις της ημέρας, για να συναντηθεί με τον Άνταμ, έναν νεαρό στρατιώτη που έχει πρόσφατα γνωρίσει και ο οποίος είναι ο πρώτος που τη φροντίζει, όταν τελικά κι εκείνη αρρωσταίνει. Μα κι εκείνος πρέπει να φύγει.
Η ίδια η Πόρτερ (1920-1977) είχε νοσήσει βαριά από την ισπανική γρίπη, την εν λόγω μυστηριώδη ασθένεια, τόσο βαριά που η οικογένειά της είχε προετοιμάσει την κηδεία της, για παν ενδεχόμενο. Κι όμως, ύστερα από μήνες ανέκαμψε, έχοντας χάσει τα μαλλιά της, τα οποία ξαναφύτρωσαν λευκά. Το Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης έχει λοιπόν μια γερή αυτοβιογραφική βάση. Έχει επίσης και μια σύνδεση μυθοπλαστική: η πρωταγωνίστρια, Μιράντα, είναι, σε μεγαλύτερη ηλικία, το ίδιο πρόσωπο με αυτό της πρώτης ιστορίας της συλλογής, Θνητή ζωή.
Με θεμέλια και στη μυθοπλασία και στην πραγματικότητα, το Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης θέτει την πρωταγωνίστρια στο έλεος καταιγιστικών εξελίξεων, απέναντι στις οποίες δεν μπορεί να αντισταθεί. Οι διαρκείς προοικονομίες («οι άντρες εκεί έξω πεθαίνουν σαν τις μύγες», «ζωντανοί και πάνω στον πλανήτη Γη την ίδια στιγμή», «κάτι δεν πάει καθόλου καλά», αλλά και το όνειρο με τον καβαλάρη) θα μπορούσαν να διαβαστούν ως επανορθωτική χειρονομία της Πόρτερ απέναντι στα γεγονότα που μόνα τους, απροειδοποίητα, εντοπίζουν, βρίσκουν, όπως υπονοήθηκε παραπάνω, τη Μιράντα. Μπροστά στην αίσθηση ότι βρίσκεται ριγμένη (ή μήπως, χαϊντεγκεριανά, ερριμμένη;) σε έναν κόσμο συνεχών αλλαγών, υπάρχει περίπτωση να έχει η ίδια τρόπο να αντιδράσει; Για αυτό που δεν μπορεί να αλλάξει στην πραγματικότητα που ενέπνευσε την ιστορία, η Πόρτερ επανορθώνει μυθοπλαστικά: ο Άνταμ και η άρρωστη πια Μιράντα αποφασίζουν να τραγουδήσουν ένα τραγούδι της μουσικής παράδοσης των σπιρίτσουαλ, με τίτλο –τι άλλο;– Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης. Στο τραγούδι ο αναβάτης δυσοίωνα φαίνεται να έχει πάρει μαζί του όλους τους κοντινούς ανθρώπους του τραγουδοποιού – αλλά όχι και αυτόν που τραγουδάει, όπως επισημαίνει η Μιράντα. Το τραγούδι, ως μυθιστορηματικό εύρημα, φέρνει την πρώτη προοικονομία για μια θετική έκβαση, προσθέτοντας στην εικόνα του καβαλάρη-Θανάτου ή του καβαλάρη της Αποκάλυψης την πιθανή έστω εικόνα ενός καβαλάρη περαστικού, που περνά και φεύγει. Ως το τέλος, πάντως, η Μιράντα παραμένει εκτεθειμένη τόσο στις αντιξοότητες όσο και σε αυτό που μπορεί να θεωρηθεί καλή τύχη, η οποία τη βρίσκει πέρα από κάθε προσδοκία, εξίσου απροειδοποίητα με την κακή. Έτσι, η γενναία χειρονομία της πρόζας της Πόρτερ δεν είναι η ίαση της πρωταγωνίστριας (αυτό δεν είναι παρά ρεαλισμός), αλλά η προσφορά του χρόνου, είτε ως προειδοποίηση/προοικονομία, είτε με τη μορφή άπλετου, άγραφου χρόνου για οτιδήποτε, στο τέλος της νουβέλας ή, όπως προτιμούσε η συγγραφέας να το ονομάζει, του «σύντομου μυθιστορήματος».
Η συλλογή Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης αποτελείται, πέρα από το παραπάνω έργο, από τα σύντομα μυθιστορήματα Θνητή ζωή και Μεσημεριανό κρασί. Είναι το δεύτερο βιβλίο της Πόρτερ που κυκλοφορεί στα Ελληνικά, μετά το Πλοίο των τρελών, από τις ίδιες εκδόσεις.
