Αυτός ο διαδικτυακός χώρος που είχε δημιουργηθεί μέσω του ΒΑΝΑL τα τελευταία τρία χρόνια, που δεν είναι καθόλου αμελητέα, αν αναλογιστεί κανείς την ταχύτητα με την οποία αλλάζουν τα πράγματα και την προσωπική μικρή μου ανοχή στη δέσμευση και τη συνέπεια, μου έδινε κάθε φορά το βήμα για να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου. Στόχος μου σχεδόν κάθε φορά ήταν να αναδείξω ένα θέμα, έναν προβληματισμό, μία πρόταση, όλα γύρω από τον άνθρωπο, τις σχέσεις και κυρίως τη συλλογική κι όχι την ατομική ανάπτυξη. Το τελευταίο, σας παρακαλώ, κρατήστε το για τη συνέχεια του κειμένου.
Τις προηγούμενες μέρες, ένα πρωινό με βρήκε σ’ ένα σχολείο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για επαγγελματικούς λόγους. Με μεγάλη λύπη και αγανάκτηση, βρέθηκα μπροστά σε μία πραγματικότητα, που λόγω της συνδιαλλαγής μου με έφηβα παιδιά την προσλαμβάνω μέσα στην ασφάλεια του θεραπευτικού πλαισίου, όμως αυτή τη φορά η πραγματικότητα με χτύπησε όπως χτυπάει τα παιδιά καθημερινά. Νιώθω την ανάγκη να διευκρινίσω πως, αν οι λέξεις μου ηχούν υπερβολικές, οφείλεται σ’ ένα αξιακό δεδομένο για τον τρόπο με το οποίον επιλέγω να βλέπω τον κόσμο. Τα παιδιά αποτελούν μία προτεραιότητα, όποιες κι αν είναι οι συνθήκες. Το χρέος και η ευθύνη που φέρουμε ως άνθρωποι ατομικά και συλλογικά απέναντι στα μικρότερα ηλικιακά και μόνο μέλη της, είναι τεράστια και βρίσκονται στον ώμο του καθενός, είτε έχει «δικό του» παιδί είτε όχι.
Κάνοντας αυτή την προσωπική κατάθεση, de facto για οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση επί της θεματικής που αφορά τα παιδιά, θα προσπαθήσω να σας μεταδώσω τι προσέλαβα από αυτή μου την επίσκεψη.
- Απουσία της έννοιας του ατόμου: η αίσθηση πως το σύνολο υπερέχει της ατομικότητας, όποια κι αν είναι η συνθήκη. Οι αριθμοί, το πλήθος, στέκεται απέναντι, εχθρικά απέναντι στο άτομο που έχει έστω και μία διαφοροποίηση σε σχέση με το πλήθος. Αυτό συμβαίνει φυσικά όχι με όρους υγείας, σε πολλά εισαγωγικά για το αν υπάρχει υγεία στη θεωρία της μάζας, αλλά με όρους διαχείρισης. Αν το άτομο μας είναι μη διαχειρίσιμο και κατ’ επέκταση μη μαζοποιημένο, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το φέρουμε στα μέτρα μας ή να το αποβάλουμε γενικά.
- Απουσία της κοινότητας: πλήρης επικέντρωση σε κανονιστικές δραστηριότητες και δομές που εξυπηρετούν την παροχή πληροφοριών στους μαθητές. Δραστηριότητες και δράσεις που αφορούν σε κοινωνικά, αξιακά και ανθρώπινα χαρακτηριστικά μειώνονται και πραγματοποιούνται στο πλαίσιο μίας ύλης και μίας θεωρίας. Αυτά, τη στιγμή που μέσα σε κάθε σχολείο υπάρχουν μαθητές ΑΜΕΑ, μετανάστες, πρόσφυγες και κάθε άλλη ιστορία που ψάχνει κοινότητα και λαμβάνει εξαίρεση και ετικετοποίηση μέσα από το ίδιο το σχολικό περιβάλλον. Δεν θυσιάζεται (ειρωνική η χρήση της λέξης) καμία παραγωγική ώρα για να μάθουν τα παιδιά την ενσυναίσθηση, τη συμπερίληψη, τον σεβασμό και άλλες ανθρώπινες αξίες.
- Ψευδής εαυτός (Ronald Laing) και μοναξιά: χρησιμοποιώντας τον όρο του ψευδούς εαυτού του Laing, ο οποίος αναφέρεται στο κατασκεύασμα του κοινωνικού εαυτού, όταν ο εσωτερικός εαυτός δεν βρίσκει έδαφος κατανόησης και έκφρασης, βλέπω μπροστά μου εφήβους μαθητές, καθηγητές και γονείς μίας σχολικής κοινότητας. Ο ψευδής εαυτός δημιουργείται στα μάτια μου τη στιγμή που βασικοί στόχοι γίνονται επιτεύγματα που δεν έχουν παρά μικρή αξία. Το γνωστότερο όλων οι βαθμοί, που εσωτερικά, ψυχικά και πνευματικά δεν έχουν αντίκρισμα, τη χρονική περίοδο που ο νέος άνθρωπος έχει καταιγιστικές ψυχοσυναισθηματικές μεταβολές και ψάχνει την ταυτότητά του στον κόσμο, ο καθηγητής είναι μία μηχανή φωτοτυπιών και κολλημένου CD στην επανάληψη και ο γονέας είναι εξαντλημένος και απών στη γραμμή παραγωγής. Οι βαθύτερες ανάγκες της συνύπαρξης, της αποδοχής, της κατανόησης, της αγάπης για τον εαυτό και τον διαφορετικό άλλον, της έμπνευσης, της δοκιμής και του σφάλματος μένουν πίσω ή χαρακτηρίζονται ως δεύτερης κατηγορίας. Σας έρχεται κι εσάς η εικόνα της σχολικής αυλής με απομονωμένες μονάδες;
Γράφοντας, συνειδητοποιώ σε κάθε γραμμή ότι είναι ένα ζήτημα για το οποίο τρέφω βαθιά αγανάκτηση σε μικρή ηλικία. Ωστόσο, το επιχείρημα και η λεπτή γραμμή βρίσκεται για εμένα στην αρχή, στη βάση. Είναι προσβλητικό για τη νοημοσύνη μας να μιλάμε για μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία και την παιδεία, αν δεν δούμε τη σχολική αυλή. Είναι ουτοπικό να ονειρευόμαστε έναν κόσμο χωρίς βία, με αλληλοσεβασμό και δικαιοσύνη, αν δεν φωτίσουμε το προαύλιο της γειτονιάς. Είναι επικίνδυνο να μένουν τα παιδιά εφτά ώρες την μέρα σ’ ένα ανέκφραστο, στείρο, πληκτικό και ανούσιο περιβάλλον. Είναι ανεύθυνο να έχουν επίδραση στα παιδιά άνθρωποι που πολύ λίγο αγαπάνε αυτό που είναι και αυτό που κάνουν. Είναι επίσης ανεύθυνο από τους γονείς να περιμένουν να δουν κάτι διαφορετικό, όταν οι ίδιοι είναι αγνώμονες στο τι θέλουν για τα ίδια τους τα παιδιά.
Τέλος, στήνουμε μία καθαρά εικονική πραγματικότητα, όταν νέοι άνθρωποι και νέοι γονείς ακολουθούν, ακούνε και πιστεύουν σε ευχολογίες, νέες παιδαγωγικές μεθόδους και influencers της εκπαίδευσης, όταν τα παιδιά τους βρίσκονται απροστάτευτα σ’ αυτή τη μηχανή του κιμά που ονομάσαμε «σχολείο» και δεν κάνουμε ούτε το ελάχιστο για να αλλάξει. Είναι το πιο φλέγον ζήτημα μίας κοινωνίας που θέλει να λέγεται κοινωνία.
Σημείωση: Ο τίτλος είναι μία παράφραση του βιβλίου του Βίλχελμ Ράιχ Τα παιδιά του Μέλλοντος.
