Κέρκυρα, 2019
Λίγο πριν από το τέλος των μαθημάτων των μεταπτυχιακών μας σπουδών, συζητάμε για το πώς κύλησε η χρονιά και για κάποιες εργασίες, όταν ένας Χ επιφανής Κερκυραίος, ο οποίος παρακολουθούσε τις διαλέξεις του εν λόγω μαθήματος περιστασιακά, δηλώνει στα είκοσι εγγεγραμμένα στο μεταπτυχιακό και εργαζόμενα άτομα ότι όποιος σπουδάζει και παράλληλα εργάζεται δεν μπορεί να έχει ακαδημαϊκές φιλοδοξίες. Η εν λόγω άποψη με σόκαρε και με προσέβαλε, ωστόσο με τα χρόνια άρχισα να κατανοώ ότι αυτού του είδους οι απόψεις αποτελούν τις παγιωμένες αντιλήψεις της καθεστηκυίας αστικής τάξης, η οποία θεωρεί τη μόρφωση προνόμιο των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων.
Ας είναι. Εάν η ενασχόληση με την υψηλή λογοτεχνία και τη φιλοσοφία αποτελεί δικό τους ταξικό προνόμιο, ας μας αφήσουν τουλάχιστον το σινεμά, το οποίο εξαρχής απευθυνόταν στις μάζες, αυτές που δεν είχαν χρόνο να διαβάζουν, αλλά μπορούσαν να αντιληφθούν ευκολότερα την αφήγηση με οπτικοακουστικά μέσα. Είναι αλήθεια ότι κάθε κοινωνία παράγει και καταναλώνει τις ταινίες που της αξίζουν, ωστόσο τα «κακά νέα» είναι ότι δεν μας αφήνουν ούτε το σινεμά, και δεν αναφέρομαι στον cult κινηματογράφο, αλλά στις αγγλόφωνες παραγωγές, οι οποίες έχουν μεγαλύτερη απεύθυνση.
Οι μέσοι κινηματογραφικοί ήρωες του Χόλιγουντ είναι λευκοί, ετεροφυλόφιλοι και ανήκουν στην ανώτερη μεσαία τάξη ή, αν δεν είναι, τότε προέρχονται από τις υπόλοιπες ηπείρους, έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και είναι θύματα πολεμικών συρράξεων, κακοποίησης ή της φτώχειας. Τίποτα ενδιάμεσο. Παρά τις δηλώσεις του Μαχάτμα Γκάντι ότι η φτώχεια αποτελεί και αυτή με τη σειρά της μια μορφή κακοποίησης, στο αγγλόφωνο σινεμά η εργατική τάξη μοιάζει να χωράει μονάχα στον παράδεισο, γιατί δεν φαίνεται ότι είναι σε θέση να διεκδικήσει κάτι καλύτερο από τη μεταφυσική ελπίδα ότι υπάρχει η δυνατότητα ενός άλλου, δικαιότερου κόσμου.
Υπάρχουν όμως ορισμένες παραγωγές των τελευταίων ετών, οι οποίες μας δείχνουν ότι είναι εφικτό να προσπαθεί κανείς να επιβιώσει και παράλληλα να έχει όνειρα για μια καλύτερη ζωή.
************ακολουθούν spoilers****************
Maid (2021)
Η σειρά του Netflix Maid αφηγείται την πραγματική ιστορία της Στεφανί Λαντ, μιας γυναίκας η οποία, όντας θύμα ενδοοικογενειακής βίας, αποφασίζει να αφήσει τον άνδρα της και να καθαρίζει σπίτια πλουσίων, για να μπορέσει να εξασφαλίσει αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής στην κόρη της. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της εν λόγω σειράς είναι ότι η πρωταγωνίστρια αποτελεί μια ενδυναμωμένη γυναίκα, η οποία δεν περιμένει τον Ρέιφ Φάινς «να τη σώσει», όπως συνέβη στην ταινία Maid in Manhattan. Καθαρίζοντας σπίτια, καταφέρνει να γραφτεί στο κολλέγιο και να παρακολουθήσει ένα πρόγραμμα δημιουργικής γραφής, το οποίο και ονειρευόταν. Έτσι, η βία και οι οικονομικές αντιξοότητες αποτελούν ένα μόνο μέρος του κύκλου της ζωής της και δεν την καθορίζουν.
Paterson (2016)
Όπως όλες οι ταινίες του Τζιμ Τζάρμους, η ταινία Paterson είναι αριστοτεχνικά γυρισμένη και αποτελεί ένα εγκώμιο στις λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Στη δυνατότητα να ξυπνάς το πρωί με έναν άνθρωπο που αγαπάς δίπλα σου, στο διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή που απολαμβάνεις μια κούπα καφέ έως τη στιγμή που ξέρεις ότι πρέπει να ξεκινήσεις να δουλεύεις, στο χάζεμα των περαστικών στον δρόμο, σε αυτές τις παροδικές στιγμές ευτυχίας που ξέρεις ότι, εάν ισχύει η θεωρία ότι, όταν πεθαίνεις, περνάνε από μπροστά σου εικόνες από τη ζωή σου, είναι αυτές οι εικόνες που θα δεις. Ο Paterson είναι οδηγός λεωφορείου, παράλληλα γράφει ποιήματα, τα οποία εμπνέεται από την καθημερινότητά του, σε ένα σημειωματάριο, και έχει έναν πιστό σκύλο για σύντροφο και πολλές άλλες πτυχές, οι οποίες δεν ανάγονται στο επάγγελμά του.
I, Daniel Blake (2016)
Ο Κεν Λόουτς έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της κινηματογραφικής του πορείας γυρίζοντας ταινίες που αφορούν στα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα της Μεγάλης Βρετανίας και στον κινηματογραφικό ρεαλισμό. Η ταινία μας εξιστορεί τη μάχη του Ντάνιελ Μπλέικ ενάντια σε ένα γραφειοκρατικό σύστημα, που σκοπό έχει να διαλύσει το κράτος πρόνοιας. Σε πολλά έργα του αναδεικνύει τη μη αποτελεσματικότητα των ιδιωτικοποιήσεων στη Βρετανία και τις επιπτώσεις που αυτές έχουν για τη ζωή των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. «Δεν είμαι πελάτης, ούτε χρήστης υπηρεσιών, δεν είμαι φυγόπονος ή ζητιάνος, ούτε κλέφτης, δεν είμαι ένας αριθμός κοινωνικής ασφάλισης, ούτε ένα κλικ στην οθόνη... Το όνομά μου είναι Ντάνιελ Μπλέικ, είμαι άνθρωπος και ως άνθρωπος απαιτώ τα δικαιώματά μου» μας πληροφορεί ο πρωταγωνιστής μέσα από ένα γράμμα που σκιαγραφεί τον ηθικό του χαρακτήρα.
Όπως και οι αποδέκτες της επιστολής του Ντάνιελ Μπλέικ, έτσι και τα άτομα που κυοφορούν απόψεις περί του ασυμβίβαστου της κακής οικονομικής κατάστασης και του δικαιώματος σε μια καλύτερη ζωή δεν πρόκειται να καταλάβουν ή να μπουν στον κόπο να παρακολουθήσουν αυτές τις ταινίες. Αυτές οι κινηματογραφικές αφηγήσεις αποτελούν ενδυναμωτικά εργαλεία για όλους εκείνους στους οποίους αναφέρονται, για όλους εκείνους τους οποίους αναπαριστούν και εκπροσωπούν, διότι η αναπαράσταση αποτελεί μια μορφή εκπροσώπησης και συνεπώς ορατότητας και διεκδίκησης.
