Το ένστικτο για ανθρώπινη επικοινωνία εκδηλώνεται από τις πρώτες μας στιγμές στη ζωή. Με κάθε μέσο που διαθέτουμε, αρχικά κυρίως μέσω του σώματος, με την αφή και τη βλεμματική επαφή, επιδιώκουμε να έρθουμε σε επαφή με το περιβάλλον μας. Όχι γενικά και αόριστα με ένα περιβάλλον αντικειμένων, αλλά με τους ανθρώπους σ’ αυτό. Οι λόγοι για τους οποίους γίνεται αυτή η ασυναίσθητη διαδικασία καταλαβαίνουμε ότι έχουν να κάνουν με την επιβίωση. Οι ανάγκες να τραφούμε, να προστατευτούμε και να αναπτυχθούμε είναι ζωτικές, απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής. Ωστόσο, πέρα από τις σημαντικές αυτές διαδικασίες, ενυπάρχουν ταυτόχρονα και οι ανάγκες για συναισθηματική κάλυψη και ανάπτυξη, που είναι εξίσου σημαντικές, για να μπορέσει να επιτευχθεί μία ολιστική και όσο το δυνατόν γραμμική ανάπτυξη του ατόμου.
Φαίνεται, λοιπόν, πως οι ανάγκες μας, σε όποια κατηγορία και αν ανήκουν, για να μπορέσουν να καλυφθούν, πρέπει να εκφραστούν μέσα από κάποιο επικοινωνιακό κανάλι, για να γίνουν αντιληπτές από το περιβάλλον μας. Ως επικοινωνιακά κανάλια του ατόμου θα ορίζαμε κάθε μέσο, φωνητικό, γραπτό ή κινητικό, μέσω του οποίου το άτομο επιλέγει να επικοινωνήσει με το περιβάλλον. Γίνεται εμφανές, έπειτα από έναν τόσο ευρύ ορισμό, πως ο κάθε άνθρωπος μπορεί να διαθέτει ένα προσωπικό σύνολο συμπεριφορών, μη πεπερασμένο, οι οποίες επιστρατεύονται, για να μπορέσει να κοινωνήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Με μία μακροσκοπική ματιά, θα λέγαμε πως υπάρχουν αναρίθμητα σύμπαντα καναλιών, πομπών που μεταφέρουν αυτά τα σημαντικά μηνύματα για την επιβίωση και την ανάπτυξή μας.
Φανταζόμαστε, επομένως, πως, όταν έρχεται η στιγμή να συνδιαλλαγούμε με ένα άλλο άτομο, η παραπάνω διαδικασία φέρνει αρκετά προβλήματα. Συχνά έρχονται εκείνες οι στιγμές που ίσως πούμε πως ο άλλος δεν μας καταλαβαίνει, ίσως μας προσβάλλει, και –ακόμα χειρότερα– μπορεί να λειτουργήσει με τρόπο βίαιο (συναισθηματικά ή σωματικά) απέναντί μας. Τα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή είναι αμέτρητα, αλλά μοιράζονται αρκετές φορές την ίδια αίσθηση, της μη κατανόησης. Σαν να ζουν οι άνθρωποι σε διαφορετικές πραγματικότητες, κάτι το οποίο δεν απέχει πολύ από την αλήθεια.
Για τη διαμόρφωση της πραγματικότητάς μας σπουδαίο ρόλο παίζουν ο τρόπος με τον οποίον σκεφτόμαστε για τον κόσμο και οι διαδικασίες που ενεργοποιούμε, για να επικοινωνήσουμε. Έτσι, αν ο καθένας έχει ξεχωριστά κανάλια με τα οποία θα επιλέξει να συνομιλήσει ή να εκφραστεί, καταλήγουμε να βρισκόμαστε μέσα σε μία Βαβέλ, όπου μπλέκονται πραγματικότητες, τραυματίζονται άνθρωποι και μπερδεύονται τα νοήματα.
Υπάρχει, όμως, κάποιος τρόπος με τον οποίον θα μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε με υγεία; Φαίνεται πως υπάρχει, ή –για να τοποθετηθώ πιο ορθά– θα υπάρξει, αν τον δημιουργήσει ο καθένας ξεχωριστά. Επειδή οι οριζόντιες και καθολικές προτάσεις δεν ανταποκρίνονται στην πολυποίκιλη φύση του ανθρώπου, μία δημιουργική διέξοδος στο πρόβλημα της επικοινωνίας είναι η δημιουργία του ατομικού λεξιλογίου, ενός προσωπικού μας κώδικα που θα μπορεί να μας κάνει κατανοητούς, τόσο στον εαυτό μας όσο και στους άλλους. Η ιδέα βασίζεται στο γεγονός πως ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, με αρχές, επιδιώξεις και σημαντικά για εκείνον ζητήματα. Προσωπικά, δεν απορρίπτω την ιδέα για την ύπαρξη ορισμένων στοιχείων που είναι καθολικώς αποδεκτά και ζητούμενα από πολλούς ανθρώπους. Ωστόσο, δίνω έμφαση σε πολύ καθημερινές λέξεις, όπως η λέξη αγάπη, και προτείνω να μπορεί ο καθένας να ορίσει στο προσωπικό του λεξιλόγιο τη λέξη αυτή, τις συμπεριφορές με τις οποίες εκπορεύεται από τον ίδιον και πώς έχει μάθει να την αναγνωρίζει από τους άλλους. Μία αντίστοιχη διαδικασία μπορεί να γίνει για τη λέξη οικογένεια, την ελευθερία, τον σεβασμό, τα όρια, τη φιλία, τη μάθηση και για τόσες άλλες λέξεις που συγκροτούν τον πυρήνα της ανθρώπινης φύσης μας.
Αφότου κάνει ο καθένας τη διαδικασία αυτή, μπορεί προετοιμασμένος να βγει έξω και να συγκρίνει το λεξιλόγιό του με τους άλλους. Εξάλλου, θα γνωρίζει ήδη πως ο απέναντί του έχει ένα δικό του λεξιλόγιο, πολύ ή λιγότερο διαφορετικό. Θα έχει φύγει από την ψευδαίσθηση ότι όλοι σκεφτόμαστε και λειτουργούμε με τον ίδιον τρόπο. Τότε, θα μπορέσει να προτείνει τις δικές του καταγραφές στην παρέα του, μπορεί να χάσει έναν σύντροφο, γιατί δεν ταίριαξαν στα σημαντικά λήμματα, αλλά το πιο ουσιαστικό θα είναι πως ίσως θα έχει βρει έναν δρόμο με τον οποίον θα μπορεί να επικοινωνεί τον εαυτό του, ειλικρινά και βαθιά, στα σύμπαντα των άλλων. Και δεν ξέρουμε αν στην πορεία θα συντονιστεί με σεβασμό ένα κοντινό σύμπαν στο δικό του ή αν θα μπει στην τροχιά ενός άλλου. Ό,τι και να γίνει, θα γίνεται από συνείδηση και με σεβασμό.
