Καθώς κοιτάμε μπροστά στη νέα χρονιά που ξεκινάει για όλους μας, τα μαθήματα του 2021 παραμένουν ακόμα θολά στο δικό μου το κεφάλι, σαν τρίωρο παραλήρημα καθηγητή Φιλοσοφίας. Δεν είμαι σίγουρος ποιο ήταν το νόημα της χρονιάς που πέρασε ή αν υπήρχε νόημα. Έχω συγκρατήσει μόνο κάποιες πιασάρικες ατάκες που επαναλήφθηκαν πολύ και κάποια γεγονότα. Θυμάμαι τα περί ατομικής ευθύνης, τα της ασφάλειας, θυμάμαι για την κλιματική αλλαγή και την ανάγκη να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας.
«Πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας». Αυτή κι αν είναι μια αξέχαστη φράση! Δεν μπορώ να πω αν ήταν η πιο δημοφιλής ατάκα του 2021, πάντως σίγουρα αγωνίζεται εφάμιλλα για το τοπ-τεν. Και ποιος δεν μας είπε την περασμένη χρονιά πως πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας! Μας το είπαν οι δημοσιογράφοι, παρουσιάζοντας τις θανατηφόρες πλημμύρες της Κεντρικής Ευρώπης, μας το είπαν –μαλώνοντάς μας– Πολωνοί και Ρουμάνοι πυροσβέστες όσο η χώρα μας καιγόταν ανεξέλεγκτα, το είπανε διαδηλωτές και πολιτικοί αντιπρόσωποι, το είπαν ακόμα και όλοι οι μεγάλοι πετρελαιοπαραγωγοί. Δεν σας κάνω πλάκα. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της πρώτης εταιρείας καυσίμων που σας έρχεται στο μυαλό και θα το δείτε. Ιδιαίτερα, μάλιστα, τον Νοέμβριο που μας πέρασε, μπήκε στα στόματα και τα αφτιά όλου του κόσμου, στο πλαίσιο της διάσκεψης για το περιβάλλον CΟP26. Ακούστηκε, επαναλήφθηκε κι έγινε κάτι σαν κρυφό συνθηματικό, με το οποίο όλοι έδειχναν να συνεννοούνται, πριν κάποιοι αποφασίσουν να αφήσουμε το θέμα στην άκρη και να το συζητήσουμε πάλι του χρόνου.
Τι έγινε, λοιπόν; Μήπως το συνθηματικό μας αποκαλύφθηκε ή μήπως ήταν από την αρχή ένα τέχνασμα του εχθρού; Στον απόηχο των γιορτών, ανακαλώ τις σημαντικότερες στιγμές κατά τις οποίες ακούστηκε πέρυσι αυτή η φράση, και το περιεχόμενο της κάθε λέξης μού φαίνεται θολό, διφορούμενο, ασαφές, κάτι σαν φράση αργκό με την οποία άλλα λέει ο ένας κι άλλα καταλαβαίνει ο επόμενος. Πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας, λοιπόν!
Αλήθεια, όμως, τι σημαίνει περιβάλλον; Φύση; Ή μήπως μιλάμε για το ανθρώπινο περιβάλλον μας, τον πολιτισμό, τις πόλεις μας; Κι αν μιλάμε για τη φύση, τι είναι φύση; Τα εκατοντάδες είδη ζώων που εξαφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες κι αυτά που απειλούνται άμεσα με εξαφάνιση είναι φύση; Οι άσπροι ρινόκεροι που έχουν πάρει ολοταχώς τον μαύρο μονόδρομο προς την εξαφάνιση αποτελούν μέρος του περιβάλλοντος; Η έρημος, το διάστημα, είναι περιβάλλον; Η θάλασσα; Ποιος είναι υπεύθυνος για τη θάλασσα ένα μίλι πέρα από τα μικρά και αυθαίρετα θαλάσσια σύνορα του κάθε κράτους και ποια συνθήκη το προβλέπει; Κι αφού μιλήσαμε για ευθύνες, αυτό το «προστατεύω» πώς το εννοούμε; Η φροντίδα και η συντήρηση συμπεριλαμβάνονται σε αυτή την προστασία ή προστατεύουμε μόνο αυτά που παραλάβαμε σήμερα στο χέρι; Μπορούμε δηλαδή να προστατεύσουμε πρώτα τον άνθρωπο, μετά την κληρονομιά και τέλος τη μνήμη του, έχοντας αποτύχει να προστατεύσουμε στην πράξη το οτιδήποτε, αλλά κρατώντας το ηθικό προβάδισμα πως «προστατεύσαμεν»; Κι έστω πως έτσι είναι το πράγμα. Αυτή η προστασία θα είναι υπεράσπιση ή περιφρούρηση;
Αν πάντως μιλάμε για περιφρούρηση κοψοχρονιά, εμένα αυτό το μας μου κάθεται… στον λαιμό μου κάθεται! Πότε έγινες εσύ, ρε μάστορα, συνιδιοκτήτης στο περιβάλλον και δεν το καταλάβαμε; Το κληρονόμησες απ’ τους γονείς σου ή αγόρασες μετοχές στη Φύση ΑΕ, για να βάλεις το μας μετά το περιβάλλον; Και για να ’χουμε καλό ’ρώτημα, πόσο ακριβώς σου ανήκει; Μιλάμε για καμιά ιδιωτική παραλία ή μήπως τα κτηματάκια αυτού του είδους είναι πασέ; Και, το κυριότερο απ’ όλα, τι θεωρείς κίνδυνο για το περιβάλλον μας;
Γιατί κακά τα ψέματα, φίλε αναγνώστη, αυτή τη νέα χρονιά πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας, κι αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει να αναλωνόμαστε στο χθες ούτε να ανεχθούμε στο περιβάλλον μας αυτούς που πέρυσι φάνηκαν κατώτεροι της ατομικής τους ευθύνης να προστατεύσουν το περιβάλλον τους. Αν ανήκε και σ’ εμένα λίγο από το περιβάλλον μας, θα το προστάτευα απ’ αυτούς τους δήθεν κατατρεγμένους γείτονες που μόνο κακά νέα μπορεί να προμηνύουν για εμάς. Φαίνεται άλλωστε κι απ’ τον τρόπο ζωής τους, από το ότι ίσως μένουν (προσωρινά) σε προκάτ σπίτια χωρίς μόνωση, από το ότι αγοράζουν φθηνά, μη ανακυκλωμένα προϊόντα, από ότι αυτές τις γιορτές έκαψαν –αν είναι δυνατόν!– ξύλα, για να ζεσταθούν, όταν ακόμα και η πιο βρώμικη πετρελαιοβιομηχανία υπόσχεται να γίνει οικολογική έως το 2060 μέσω κάποιας τεχνολογίας που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα.
Ναι, θα φρόντιζα να κρατήσω το περιβάλλον μου ασφαλές από αυτούς τους ανθρώπους που όλο φωνάζουν για μεγάλες αλλαγές, αλλά δεν έχουν αγοράσει ούτε μία οδοντόβουρτσα από μπαμπού για τα δόντια τους. Διότι, όπως βλέπεις, φίλε αναγνώστη, είναι εύκολο να βρούμε κάποιους ανθρώπους και να τους δείξουμε με το δάχτυλο, όταν όλοι προστατεύουμε το περιβάλλον μας, αλλά κανείς δεν σέβεται το περιβάλλον.
Εσύ λοιπόν τι θα κάνεις φέτος, ενώ θα περιμένουμε αν θα μας ξαναπούν πως πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας;
