Κάθεσαι μία ακόμα μέρα στην καρέκλα σου. Είναι πρωί, έχεις ετοιμάσει καφέ και ήρθε η ώρα να ξεκινήσεις τη δουλειά σου. Μία μέρα αρκετά ίδια με τις μέρες που πέρασαν, με όλες τις μέρες του τελευταίου μισού χρόνου που δουλεύεις και ζεις από το σπίτι. Αρκετά ίδια, όμως όχι απολύτως, γιατί σήμερα ένα αίσθημα ανοικείου νιώθεις πως σε συντροφεύει. Μία αίσθηση όχι άγνωστη, αλλά ανοικεία, σαν κάτι να μη συμβαδίζει με τη δική σου φύση και ψυχή. Αυτό το βίωμα που το ζεις και δεν σου ταιριάζει. Μήπως είναι αυτή σου η καθημερινότητα που δεν σου ταιριάζει;
Καθηλωμένοι κάνουμε καθημερινά τα πάντα, όλα όσα προσδιορίζουν και ενέχουν την ανθρώπινη φύση και συνύπαρξη, μέσα από έναν υπολογιστή. Το πρωί, ανοίγουμε ένα παράθυρο σε κάποια εφαρμογή διαδικτυακών συσκέψεων και μαζί με άλλα τεμαχισμένα και τετραγωνισμένα πρόσωπα εργαζόμαστε ή εκπαιδευόμαστε. Στην ίδια θέση, λίγες ώρες αργότερα, θα αφιερώσουμε χρόνο για τις πιο κοινωνικές μας δραστηριότητες, συναντώντας φίλους, κάνοντας γυμναστική ή ακόμα συμμετέχοντας σε κάποια διαδικασία αυτογνωσίας ή θεραπείας. Το βράδυ είναι πιθανό να σηκωθούμε από αυτή την οθόνη, για να την αντικαταστήσουμε με μία μεγαλύτερη, όπως της τηλεόρασης.
Και ρωτάω (χωρίς να προοικονομώ καμία ξεκάθαρη απάντηση): είμαστε ίδιοι; Είμαστε άνθρωποι και συνομιλούμε ως τέτοιοι μέσα σε αυτές τις μηχανιστικές συνθήκες;
Για καιρό τριγύριζε αυτή η ερώτηση στο μυαλό μου, τόσον καιρό όσος μου χρειάστηκε, για να αποκοπώ εγώ η ίδια από την εγγενή μου φύση και να νιώθω ανοικεία μέσα στο υβριδικό πλαίσιο της επιβεβλημένης νέας μας ζωής. Τότε, ήρθε στο μυαλό μου ο μύθος του σπηλαίου του Πλάτωνα, και μ’ ένα μείγμα ανησυχίας και ελπίδας τον αναζήτησα και τον διάβασα ξανά. Και το διπλό μου προαίσθημα επιβεβαιώθηκε.
Χωρίς να προχωρώ σε φιλολογικές ερμηνείες, άφησα τον μύθο με τη διαχρονική του λειτουργική ικανότητα να με αγγίξει. Οι παρακάτω εικόνες και λέξεις είναι μόνο μία αποτύπωση της εσωτερικής συνθήκης που μου κινητοποίησε ο μύθος. Έτσι, θα σταθώ στις πιο βασικές εικόνες και σ’ αυτές που άγγιξαν τα δύο άκρα της ανησυχίας και της ελπίδας μέσα μου.
Η πρώτη εικόνα είναι αυτή των καθηλωμένων σωμάτων, των ανθρώπων που, δεμένοι από τα πόδια και τον αυχένα, δεν μπορούν να περπατήσουν και να κινήσουν το κεφάλι τους προς ουδεμία κατεύθυνση, παρά μόνο κοιτάζουν ευθεία μπροστά τους. Μιλάμε για ανθρώπινα σώματα που, ενώ έχουν όλες τις εξαιρετικές κινητικές δυνατότητες εκ φύσεως, δεν εκτελούν καμία. Με τη βία μαθαίνουν να βρίσκονται σε μία ακινησία.
Συνεχίζοντας, στην επόμενη εικόνα, τα ίδια σώματα, οι ίδιοι άνθρωποι δεν βλέπουν τίποτα άλλο πέρα από σκιές, τις σκιές υλικών αντικειμένων που αντανακλώνται σ’ έναν τοίχο μπροστά τους. Δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν ούτε τον ίδιο τους τον εαυτό, ούτε τους διπλανούς δεσμώτες, παρά μόνο τις σκιές που προβάλλονται μπροστά στα μάτια τους. Οι σκιές για τους ίδιους είναι μία πραγματικότητα, μία αληθινή ζωή.
Πώς γίνεται να έχουν διαμορφώσει οι σκιές μία πραγματική ζωή για τους δεσμώτες; Ο μύθος συνεχίζει, για να το απαντήσει. Οι δεσμώτες, λέει, θα έχουν δώσει κάποια ονόματα στις σκιές των αντικειμένων που βλέπουν να αντανακλώνται στον τοίχο και, αν μιλούσαν μεταξύ τους (δεν μπορούν να συνομιλούν οι δεσμώτες), θα πίστευαν πως τα ονόματα που έχουν δώσει στις σκιές αναφέρονται στα ίδια τα αντικείμενα, σε πραγματικά όντα με ζωή, κι όχι σε πέτρινα και ξύλινα αντικείμενα, όπως αυτά που δημιουργούν τις σκιές. Μάλιστα, αν την ώρα που περνάνε οι σκιές κάποιος τους στείλει αντίλαλο κι ακουστεί φωνή, οι δεσμώτες δεν θα φαντάζονται κάτι άλλο, πέρα από το ότι οι σκιές είναι εκείνες που μιλούν.
Βλέπω, λοιπόν, στον μύθο αυτόν όλη την εμπειρία του ανοικείου που με διαβρώνει και με αλλάζει και εμένα και τον κόσμο γύρω μου. Έχω το δικό μου σώμα καθηλωμένο, δεμένο με αόρατα σχοινιά που λίγο χάνουν από τις δυνάμεις των ορατών αλυσίδων. Λειτουργώ κομματιασμένη σε κάθε μου δραστηριότητα, παρουσιάζοντας κι ενεργώντας μόνο με όσα χωρούν σ’ ένα μικρό παράθυρο στην οθόνη μου. Όλα από το στέρνο και πάνω – αυτά χωράνε στο εικονίδιο του Zoom. Τι μπορεί να χωρέσει εκεί μέσα από ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα, τις αισθήσεις και τον ζωτικό-ενεργειακό χώρο που φέρουμε ως πολυδιάστατα όντα; Μετά βίας χωράει ένα μέρος πολύ μικρό. Αυτό το μικρό κομμάτι του κατακερματισμένου μας όλου γίνεται η αναπαράσταση του εαυτού μας. Πάνω σε αυτή βασίζεται η πραγματικότητά μας, όπως οι σκιές των δεσμωτών είναι ο πραγματικός τους κόσμος. Για όλον αυτόν τον καιρό είμαστε τμήματα των σωμάτων μας, των σκέψεών μας και των συναισθημάτων μας, και ως τμήματα αλληλεπιδρούμε με άλλα τμήματα, καμία ολότητα. Κι αυτή ήταν η πιο δυνατή αλλά και δύσκολη από τις εικόνες που μου έδωσε ο μύθος: η ανησυχία μου πως ό,τι κάνω και με όποιον αλληλεπιδρώ δεν θα μπορέσει να φτάσει να είναι μία ολοκληρωμένη επαφή, συνεργασία, εκπαίδευση, γιατί τα κανάλια μέσα από τα οποία γίνεται η αλληλεπίδραση δεν μας εμπεριέχουν ως όλον. Και, αν αυτό ισχύει, θα φτάσουμε να είμαστε πραγματικά σκιές του εαυτού μας στο τέλος;
Κι από τον μύθο που φέρνει τα δύσκολα ερωτήματα, από τον ίδιον έρχεται και η ελπίδα˙ γιατί θα σου πει ο μύθος πως, για να βλέπεις σκιές στον τοίχο, σημαίνει πως υπάρχει από κάπου φως, και μάλιστα φως από τον ήλιο, που θα το ανακαλύψει όποιος κατορθώσει να ανέβει τη δύσκολη ανηφόρα προς την έξοδο της σπηλιάς. Έτσι και στη δική μας πραγματικότητα: ο άνθρωπος που αναγνωρίζει και βαραίνει από αυτή του την καθήλωση, δεν μπορεί παρά να έχει μέσα του ουσιαστικά ζωτικά και φύσει ανθρώπινα κομμάτια, που δεν θα αφήσουν τις συνήθειες να γίνουν ζοφερή πραγματικότητα, όσο αυτές είναι ξένες στην ολιστική ανθρώπινη εμπειρία. Θα αντέξει ο άνθρωπος να δει τα κομμάτια του και να τα πάρει ένα ένα, για να τα ενώσει και να ξανασυναντηθεί με τον εαυτό του και του άλλους, όπως φυσικά το ορίζει η ανθρώπινη φύση.
