Και τι είναι, τέλος πάντων, φυσιολογικό; Η φράση «(δεν) είναι φυσιολογικό» βρίσκεται στα χείλη όσων θέλουν να κρίνουν τη συμπεριφορά κάποιου άλλου. Είναι τόσο κοινό και παράλληλα τόσο προφανές ότι οι περισσότεροι δεν έχουν αναρωτηθεί ποτέ τι είναι αυτό που ονομάζουμε «φυσιολογικό»! Όπως χρησιμοποιείται, συνήθως έχει δύο σημασίες. Η πρώτη και πιο «ελαφριά» είναι αυτή του συνηθισμένου: φυσιολογικό είναι το αναμενόμενο. Για παράδειγμα, ήταν απολύτως φυσιολογικό για ’μένα να τελειώσω το σχολείο και να σπουδάσω. Σε μια άλλη κοινωνία θα ήταν εξίσου φυσιολογικό να ήμουν αναλφάβητη και να έκανα οικογένεια από τα δεκαπέντε. Το πρόβλημα είναι σαφές: η έννοια αυτή έχει να κάνει με τις συνήθειες και τις πεποιθήσεις της εκάστοτε κοινωνίας. Ως εκ τούτου, όταν κάποιος χρησιμοποιεί τον όρο με αυτή τη σημασία, πρέπει να αναγνωρίσει ότι πρόκειται για κάτι εφήμερο και ευμετάβλητο. Δεν μπορούμε να βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα από κάτι τόσο ρευστό.
H δεύτερη σημασία έχει και τη μεγαλύτερη βαρύτητα. Το φυσιολογικό είναι το σύμφωνο με τη φύση. Από αυτό το σημείο τα πράγματα είναι μπερδεμένα, αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή. Πρόβλημα πρώτο: συγχέεται η φύση με το καλό και θεμιτό. Πρόβλημα δεύτερο: θεωρούμε τον άνθρωπο ξεχωριστό από τη φύση. Πρόβλημα τρίτο: κοιτάζουμε τι κάνουν άλλα ζώα, για να βγάλουμε συμπεράσματα για τη δική μας συμπεριφορά. Πρόβλημα τέταρτο: στη φύση επικρατεί πανικός.
Δεν είναι εκ των πραγμάτων καλό ό,τι συμβαίνει στη φύση. Όποιος έχει δει έστω και ένα ντοκιμαντέρ μπορεί να καταλάβει ότι η φύση δεν είναι ο κήπος της Εδέμ – είναι μάλλον συνώνυμη της σκληρότητας. Ένας άνθρωπος κάνει κάτι ειδεχθές και λέμε «δεν είναι φυσιολογικό αυτό». Γιατί; Δεν έχουμε δει τι κάνουν τα ζώα μεταξύ τους; Μπορεί να μην εκλογικεύουν και να μη μηχανεύονται τόσο ευφάνταστους τρόπους βίας όπως οι άνθρωποι, αλλά δεν φυτρώσαμε εμείς οι μόνοι βίαιοι στο ζωικό βασίλειο. Δυστυχώς, ακολουθούμε μια αρχαία παράδοση. Η βία είναι φυσιολογική. Ορίστε, το είπα! Όμως, για να είμαι ξεκάθαρη, το να δεχτεί κανείς αυτή τη δήλωση δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι πρέπει να δεχτεί την ίδια τη βία.
Επόμενο ζήτημα. Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, το φυσιολογικό ταυτίζεται με το συνηθισμένο. Όμως το ασυνήθιστο είναι και αυτό μέρος της φύσης. Η μετάλλαξη ενός γονιδίου είναι το ίδιο φυσιολογική με την ακριβή αντιγραφή του. Δεν καταστρατηγούνται οι νόμοι της βιολογίας κατά περίπτωση, απλώς οι ίδιες διαδικασίες επιτρέπουν την απόκλιση. Η φύση επιτρέπει (ή μάλλον προωθεί) την ποικιλία, αλλά αυτό δεν γίνεται πάντα κατανοητό, καθώς όποτε κάτι ξεφεύγει από τη νόρμα, βαφτίζεται με ευκολία «αφύσικο». Ας έχουμε στον νου μας ότι και η εξαίρεση και ο κανόνας από την ίδια φύση προέρχονται.
Από την άλλη, κανείς δεν έχει αναρωτηθεί για τα πράγματα που όντως δεν μας επιτρέπονται. Δεν αναρωτιόμαστε αν είναι φυσιολογικό να φωτοσυνθέτουμε ή να γεννάμε αυγά, απλώς γιατί δεν συμβαίνει. Αν, λοιπόν, κάτι μπορεί να συμβεί, είναι φυσιολογικό. Ό,τι υπακούει στους νόμους της φύσης είναι φυσιολογικό. Αναγκαστικά. Άλλωστε, πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;
Τελικά, τι σημασία έχουν αυτές οι έννοιες; Δεν ξέρω να σας πω. Το μόνο που έχω να προτείνω είναι να αφήσουμε την ερμηνεία της φύσης και να προσπαθήσουμε ξεκάθαρα να ορίσουμε τι ζητάμε από την κοινωνία μας. Αν κάτι μας ενοχλεί σε συμπεριφορές που βλέπουμε, ας εμπλουτίσουμε λίγο το λεξιλόγιό μας, να γίνουμε πιο ξεκάθαροι. Η βία δεν χρειάζεται να καταδικαστεί ως αφύσικη. Αρκεί να δούμε ότι με την απουσία της ευημερούμε. Αντίθετα, η αποδοχή του διαφορετικού δεν χρειάζεται να έρθει μόνο αφότου καταφέρει να πείσει ως φυσιολογικό. Μπορούμε να είμαστε ανοιχτοί, γιατί έχουμε αποφασίσει να στηρίζουμε τις επιλογές ενός ατόμου όσο δεν βλάπτει άλλον άνθρωπο. Και αυτό είναι αρκετό. Όλα τα πράγματα είναι μέρος της φύσης, και τα καλά και τα κακά. Ας μην τη χρησιμοποιούμε πια, για να επικυρώσουμε τις απόψεις μας περί του ορθού και ηθικού. Αντί να κρυβόμαστε πίσω από τη φύση, ας έχουμε το θάρρος των επιλογών μας.
