Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη (ΗΕ) ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών από το 1999. Το 2000 ήταν η πρώτη χρόνια που προωθήθηκαν παγκόσμιες δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης γι’ αυτή τη μέρα. Ωστόσο, από τα στοιχεία που έχουμε για τα ποσοστά της βίας κατά των γυναικών τα τελευταία χρόνια, γίνεται εμφανές το γεγονός πως μία τέτοια καμπάνια είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των ΗΕ, πέρα από την υγειονομική πανδημία που βιώνει ολόκληρος ο πλανήτης, μία δεύτερη πανδημία, «σκιώδης» (The Shadow Pandemic), όπως έχει εύστοχα χαρακτηριστεί, είναι αυτή της βίας και της κακοποίησης, ιδιαιτέρως σε οικογενειακά περιβάλλοντα. Θύματα σε συντριπτικό ποσοστό καθίστανται γυναίκες, όλων των ηλικιών και ανεξαρτήτως οικογενειακού ρόλου, καθώς βλέπουμε να ασκείται βία σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας, σε μητέρες, συζύγους ή συντρόφους, σε έφηβες και παιδιά, με αποκλειστικό κοινό τους χαρακτηριστικό το φύλο. Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας στη χώρα μας, δεδομένα από γραμμές υποστήριξης γυναικών επιβεβαίωσαν με τον πιο σκληρό τρόπο πως τα ψυχρά data που βγαίνουν από τις εκθέσεις οργανισμών αποτελούν βιώματα ζωής που αυτή τη φορά ήταν δίπλα στην πόρτα μας. Ίσως κάποιοι από εσάς να ακούσατε κάτι στην πολυκατοικία και τη γειτονιά σας, μέσα στην οικογένειά σας ή στο φιλικό σας περιβάλλον.
Αν αυτή η παγκόσμια ημέρα μπορεί να αξιοποιηθεί για κάτι ωφέλιμο, πέρα από το να μας γυρίζει τον καθρέφτη και να βλέπουμε την κοινωνική μας κατάντια, αυτό είναι και θα είναι η ριζική δύναμη που έχει η γνώση απέναντι σε άτομα που πράττουν αυτές τις πράξεις και σε κοινωνικούς σχηματισμούς που διαχρονικά προωθούν αυτό το βίαιο και διαβρωτικό μοντέλο σχέσεων.
Η γνώση σχετικά με το τι αποτελεί βία και βίαιη συμπεριφορά είναι ο κορμός στο δέντρο της αλλαγής. Από τα ΗΕ διαβάζουμε:
Η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι μία από τις πιο διαδεδομένες, χρόνιες και καταστροφικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παραμένει σε μεγάλο βαθμό μη καταγεγραμμένη εξαιτίας της ατιμωρησίας, της σιωπής, του στίγματος και της ντροπής που την περιβάλλει. Σε γενικές γραμμές, η βία αυτή παίρνει φυσική, σεξουαλική και ψυχολογική μορφή, συμπεριλαμβάνοντας:
- βία από σύντροφο (ξυλοδαρμός, ψυχολογική κακοποίηση, συζυγικός βιασμός και γυναικοκτονία)
- σεξουαλική βία και παρενόχληση (βιασμός, εξαναγκασμός σε σεξουαλικές πράξεις, εξαναγκασμός σε γάμο, παρενόχληση στον δρόμο, σεξουαλικός βιασμός παιδιών, διαδικτυακή παρενόχληση)
- εμπορία ανθρώπων (δουλεία, σεξουαλική εκμετάλλευση)
- ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων
- γάμο παιδιών.
Δεύτερος πυλώνας, και πιο δύσκολος, είναι η βαθιά γνώση και παραδοχή του κοινωνικά μεθοδευμένου τρόπου που έχει φέρει τη γυναίκα σ’ αυτή τη θέση. Ζώντας, χωρίς καμία αμφιβολία, σε μία πατριαρχική κοινωνία, είναι μεγίστης σημασίας και για τα δύο φύλα να διαβάσουν και να πληροφορηθούν για τις πρακτικές που ιστορικά έφεραν, αν δεν ήταν πάντα έτσι, το σώμα και την ψυχή της γυναίκας σε αυτή τη θέση. Ένα βιβλίο που μιλά μέσα από ένα κοινωνικό και ιστορικό πρίσμα είναι το Ο Κάλιμπαν και η μάγισσα: γυναίκες, σώμα και πρωταρχική συσσώρευση της φιλοσόφου Σίλβιας Φεντερίτσι, όπου γίνεται εκτενής αναφορά στις πολιτικές και οικονομικές κυρίως σκοπιμότητες που προώθησαν και εδραίωσαν την οπτική της εκμετάλλευσης του γυναικείου σώματος, ως υλικού αγαθού, υποτιμημένου και άρα εκμεταλλεύσιμου με κάθε τρόπο. Ύστερα από ένα τέτοιο ανάγνωσμα, είναι σημαντικό να γίνει ένας αναστοχασμός, σε προσωπικό επίπεδο αρχικά, λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις οικογενειακές δυναμικές και τις αφηγήσεις από μεγαλύτερους συγγενείς, αλλά και τα μοντέλα σχέσεων που βλέπουμε σε κάθε πεδίο ενδιαφέροντός μας (ταινίες, βιβλία, ιστορίες κ.λπ.), αναγνωρίζοντας πως τα μοτίβα παραμένουν ισχυρά εδραιωμένα στις συμπεριφορές μας και ίσως γίνονται και πιο έξυπνα, προσαρμοσμένα στη σύγχρονη εποχή. Ίσως γίνονται πιο διάφανα, κι άρα προσκολλώνται παντού, χωρίς να φαίνονται.
Τέλος, τα φύλλα στο δέντρο της αλλαγής θα πάρουν δύναμη και θα ανθίσουν μετά το άκουσμα, εσωτερικά και εξωτερικά, αυτού του πόνου και μετά την οριοθέτησή του έξω από τις ζωές μας μέρα με τη μέρα. Σ’ αυτή την οριοθέτηση, δουλεύοντας και όντας σε εγρήγορση με τη γνώση και την παραδοχή, όπλα είναι η αλληλεγγύη, το πραγματικό άκουσμα της διπλανής μας, η έμπρακτη βοήθεια με μέσα που θα σεβαστούν την άλλη γυναίκα και η διάδοση με κάθε τρόπο αυτής της αφανούς πανδημίας, που, μόνο όταν έχει φτάσει σε ανθρωποφαγικό επίπεδο, κάνει την εμφάνισή της στα κανάλια. Μπορούμε μαζί να ακούσουμε αυτές τις φωνές και να τις στηρίξουμε. Να θέσουμε μαζί τα όρια της ζωής που θέλουμε να ζούμε, ολόκληρες ψυχικά, σωματικά και πνευματικά.
