Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Benedict Anderson, όλα τα υπαρκτά έθνη-κράτη αποτελούν φαντασιακές κοινότητες. Φαντασιακές, διότι βασίζονται σε μία ιδεοσύλληψη κοινής καταγωγής που εμπεδώνεται μέσα από τα συνήθη συγκολλητικά υλικά: κοινή ιστορία, μυθολογία ή γλώσσα. Αυτός ίσως να είναι και ένας από τους λόγους που οι ήρωες σε πολλά βιβλία και σειρές φαντασίας μιλούν και γράφουν σε φανταστικές γλώσσες, αφού με αυτόν τον τρόπο οι ιστορίες που μας αφηγούνται γίνονται πιο αληθοφανείς. Είναι όμως μόνο αυτή η λειτουργία των τεχνητών (artificial languages) ή κατασκευασμένων γλωσσών (conlangs); Και, αν αυτό όντως ίσχυε, γιατί άλλες τεχνητές γλώσσες χωρίς φυσικούς ομιλητές, όπως η Esperanto ή οι γλώσσες προγραμματισμού, δεν έχουν τις ίδιες λειτουργίες; Το βασικό μας επιχείρημα εδώ είναι ότι οι φανταστικές γλώσσες στα έργα επιστημονικής φαντασίας, πέρα από το κομμάτι της αληθοφάνειας, έχουν και άλλες αφηγηματικές λειτουργίες, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τις φυσικά ομιλούμενες γλώσσες, διότι, όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο ή παρακολουθούμε μία σειρά, συναινούμε για λίγο στον αφηγηματικό χρόνο και στην ύπαρξη των παράλληλων κόσμων.
Μυθολογία Tolkien: Quenya
Ίσως η πιο γνωστή φανταστική γλώσσα να είναι η Quenya, η Υψηλή Διάλεκτος των Ξωτικών, η οποία δημιουργήθηκε από τον σπουδαίο συγγραφέα, γλωσσολόγο και φιλόλογο J.R.R. Tolkien. H Quenya αποτελεί απλώς την αρχαία υψηλή διάλεκτο των ξωτικών, αν και λανθασμένα πιστεύεται ότι είναι η μοναδική γλώσσα του έπους. Ο Tolkien δημιούργησε επίσης την κοινή γλώσσα των ξωτικών Sindarin και πολλές άλλες, ενώ αξιοσημείωτες είναι και οι αναφορές στη σκοτεινή γλώσσα της Μόρντορ που δεν πρέπει να προφέρεται. Αναμφίβολα, όμως, η Quenya, βασισμένη στα Ουαλικά, τα Φινλαδικά, τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, είναι η πιο εξελιγμένη, έχοντας ένα λεξιλόγιο με πάνω από 3.000 λέξεις και μια αρκετά σύνθετη γραμματική. Όπως και οι γλώσσες αναφοράς της, είναι μια πτωτική γλώσσα, διαθέτει δηλαδή 10 πτώσεις, για να εκφράσει την κτήση, τον τόπο κ.ά.. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Tolkien δεν ήταν κανένας τυχαίος, κι έτσι το γεγονός ότι η γλώσσα που δημιούργησε είχε αυτή τη μορφή δεν μπορεί να αποδοθεί απλώς στις κλασσικές σπουδές του. Αποτελεί κοινή γνώση στη Γλωσσολογία ότι οι αρχαίες γλώσσες είναι συνήθως πτωτικές και σύνθετες και όσο περνούν τα χρόνια εξελίσσονται και χάνουν πιο δύστροπες μορφές τους, όπως συνέβη με τη δοτική πτώση και το απαρέμφατο στη Νέα Ελληνική. Επιλέγοντας λοιπόν να δώσει αυτή τη δομή στη γλώσσα, ο συγγραφέας μάς υποδηλώνει παράλληλα και την αρχαία καταγωγή των ξωτικών, τα οποία είναι άχρονα και αθάνατα. Επιπλέον, τα Ουαλικά και τα Φινλαδικά αποτελούν ιδιαίτερα εύηχες γλώσσες, οι οποίες αποδίδουν τέλεια τη φωνολογία της Quenya, μιας γλώσσας η οποία περιγράφεται πως είναι τραγουδιστή, αφού τα ξωτικά τραγουδούν και χορεύουν μέσα σε λιβάδια και δάση.
Fun Fact: Μπορείτε να μεταφράσετε όποια λέξη θέλετε από τα Γερμανικά προς στη γλώσσα των ξωτικών και αντίστροφα, χρησιμοποιώντας το λεξικό Pons (https://en.pons.com/translate).
Elen síla lúmenn’ omentielvo = είθε να λάμψει ένα άστρο την ώρα της αντάμωσής μας
Star Trek: Klingon
Η Klingon δημιουργήθηκε από τον γλωσσολόγο Marc Okrand για λογαριασμό της σειράς επιστημονικής φαντασίας Star Trek, η οποία διαδραματίζεται σε μια μελλοντική εποχή στον γαλαξία μας. Αποτελεί συγκολλητική γλώσσα, κάθε γράφημά της αντιστοιχεί σε ένα φώνημα, και ακολουθεί τη σειρά Αντικείμενο-Ρήμα-Υποκείμενο, η οποία δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τη μορφολογία της Klingon στο βιβλίο Klingon Dictionary. Οι δημιουργοί της σειράς έχουν δηλώσει πως επίτηδες την κατασκεύασαν με αυτόν τον τρόπο, διότι ήθελαν να ακούγεται σαν μια εξωγήινη γλώσσα. Η λειτουργία της λοιπόν στο σύμπαν του Star Trek είναι, μεταξύ άλλων, να δηλώνει και την ταυτότητα των ομιλητών της.
Fun Fact: Μπορείτε να μάθετε τη γλώσσα κατεβάζοντας την εφαρμογή boQwI’ ή να μάθετε περισσότερα στο Ινστιτούτο της Γλώσσας Klingon (https://www.kli.org/).
Heghlu’meH QaQ jajvam = σήμερα είναι μια καλή μέρα, για να πεθάνει κανείς
Game of Thrones/House of Dragons: Dothraki & High Valyrian
Ίσως οι πιο δημοφιλείς φανταστικές γλώσσες αυτή την εποχή να είναι οι γλώσσες των πολεμιστών Ντοθράκι και η Υψηλή Γλώσσα της Βαλίρια, των δρακοκαβαλάρηδων βασιλιάδων του οίκου Ταργκάριεν. Οι εν λόγω γλώσσες κατασκευάστηκαν από τον γλωσσολόγο David. J. Peterson για τις ανάγκες της σειράς Game of Thrones. Στο σύμπαν του Westeros, οι Ντοθράκι αποτελούν μια νομαδική φυλή έφιππων πολεμιστών. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι o Peterson επιβεβαιώνει για τη γλώσσα των Ντοθράκι την υπόθεση των γλωσσολόγων Sapir-Whorf, σύμφωνα με τους οποίους η γλώσσα μας επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Έτσι, όταν οι Ντοθράκι θέλουν να ρωτήσουν: «Τι κάνεις;», λένε: «Hash yer dothrae chek asshekh;» (Ιππεύεις καλά σήμερα;), ερώτηση την οποία απαντά κανείς λέγοντας: «Anha dothrak chek asshekh» (Ιππεύω καλά σήμερα.).
Μεγάλη απήχηση έχει αποκτήσει και η Υψηλή Γλώσσα της Αρχαίας Βαλίρια κατά το τελευταίο prequel της σειράς House of Dragon, το οποίο αφηγείται την ακμή και την πτώση του Οίκου Ταργκάριεν. Οι Ταργκάριεν, βασιλείς οι οποίοι συνάπτουν αιμομικτικούς γάμους μεταξύ τους, για να εξασφαλίσουν την καθαρότητα του αίματος της δυναστείας τους, ήρθαν από την αρχαία πόλη της Βαλίρια πολύ πριν από την καταστροφή της και μπόρεσαν να κατακτήσουν το Westeros χάρη στους δράκους τους. Η γλώσσα της αρχαίας Βαλίρια στη σειρά ομιλείται μόνο από τους βασιλιάδες, όταν επικοινωνούν με τους δράκους τους, και θεωρείται ξεχασμένη. Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ πολλοί από τους ήρωες της σειράς ανήκουν στο γένος των Ταργκάριεν, η γλώσσα αυτή ομιλείται σχεδόν αποκλειστικά από δύο από τους πρωταγωνιστές της σειράς, την πριγκίπισσα Ρενίρα και τον θείο της, Ντέιμον, δύο άτομα τα οποία δηλώνουν ρητά πως θέλουν να επαναφέρουν τον οίκο τους στην αρχική του δόξα και τιμούν την αρχαία καταγωγή τους, έχοντας στην κατοχή τους πολύτιμα υλικά, όπως σπαθιά και μενταγιόν κατασκευασμένα από το ατσάλι της αρχαίας Βαλίρια. Μιλώντας σε αυτή τη γλώσσα, δηλώνουν την περηφάνια τους για την καταγωγή τους, αλλά όχι μόνο αυτό. Σε κάθε σκηνή αυτών των δύο ηρώων παρατηρούμε ότι γίνεται αυτό που στη Γλωσσολογία ονομάζεται «εναλλαγή κώδικα». Οι πρωταγωνιστές λοιπόν, ενώ συνομιλούν Αγγλικά, αλλάζουν γλώσσα κατά τη διάρκεια της συνομιλίας τους και μιλούν στην αρχαία διάλεκτο, όχι για να μην τους καταλαβαίνουν οι άλλοι, αλλά κάθε φορά που πρόκειται να ειπωθεί κάτι σημαντικό. Έτσι λοιπόν οι πρωταγωνιστές καταφεύγουν σε μία μυστική διάλεκτο που μιλούν μόνο μεταξύ τους, γεγονός που χτίζει την ερωτική ατμόσφαιρα μεταξύ των χαρακτήρων, καθώς, χωρίς να παραδέχονται τίποτα, εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους απλώς αλλάζοντας γλώσσα («Daemon and Rhaenyra Targaryen speaking High Valyrian to each other || all scenes (HD, coloring)»: https://www.youtube.com/watch?v=_koHT-qTkTY).
Fun Fact: Μπορείτε πλέον να μάθετε τη γλώσσα της αρχαία Βαλίρια στο Duolingo.
Από τα παραπάνω παραδείγματα συμπεραίνουμε πως η γλώσσα, ακόμα και αν είναι τεχνητή, αποκτά κάποιες από τις φυσικές της ιδιότητες, όταν αποτελεί μέρος φανταστικών αφηγημάτων, ενώ παράλληλα ενισχύει το δραματουργικό τους στοιχείο. Διότι, εντέλει, όλες οι αφηγήσεις αποτελούν αναγνώσεις των κοινών μύθων του συλλογικού μας ασυνείδητου, και εκεί επαφίεται και η μαγεία όσων ιστοριών τοποθετούνται σε φανταστικά πλαίσια. Αυτές οι ιστορίες αντλούν συνήθως το δομικό τους υλικό απευθείας από τα μεγαλύτερα έπη και αρχαία αφηγήματα, εκεί που φυλάσσονται όλες οι σκοτεινές πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού, όπως είναι η βία, η δίψα για εξουσία, ο θάνατος, ο πόλεμος, η αιμομιξία και η τραγωδία, τα οποία, όταν καλύπτονται μέσα στο πέπλο του φανταστικού, γίνονται αυτομάτως λίγο πιο ανεκτά, διότι λανθασμένα πιστεύουμε πως δεν μας αφορούν.
