18/12/21: η ημερομηνία εκτόξευσης του Τζέιμς Γουέμπ. «Και ποιος είναι αυτός ο Τζέιμς;» θα ρωτήσετε. Ήταν ο διευθυντής της NASA τη δεκαετία του ’60, κατά την προετοιμασία για τις αποστολές Apollo. Έχει πεθάνει ο άνθρωπος, φυσικά, οπότε δεν πρόκειται να εκτοξευτεί ο ίδιος, αλλά το διαστημικό τηλεσκόπιο που έχει το όνομά του. Για τους λάτρεις της αστρονομίας, τα νέα είναι καταπληκτικά. Το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο το περιμέναμε πώς και πώς εδώ και πολλά χρόνια. Δύο δεκαετίες τώρα το ετοιμάζουν. Για τους ανθρώπους που δεν έχουν επαφή με το αντικείμενο, θα πρέπει να εξηγήσω μερικά πράγματα. Αρχικά, ελπίζω ο όρος «διαστημικό τηλεσκόπιο» να ακούγεται αρκετά κουλ, για να σας τραβήξει το ενδιαφέρον. Είναι ένα τηλεσκόπιο που βρίσκεται στο διάστημα. Ναι, καταλαβαίνω, δεν προκαλώ καμία έκπληξη. Ο λόγος που κατασκευάζονται είναι ότι η ατμόσφαιρα της Γης δρα σαν φίλτρο, το οποίο αλλοιώνει το φως που έρχεται από το διάστημα, οπότε μπορούμε να έχουμε πολύ καλύτερη εικόνα, αν το όργανο της παρατήρησης βρίσκεται εκτός ατμόσφαιρας. Το πρώτο, το τηλεσκόπιο της καρδιάς μας, το Hubble, μας υπηρέτησε πιστά τα τελευταία 30 χρόνια. Είδαμε εικόνες που με κανέναν άλλον τρόπο δεν θα βλέπαμε, υπέροχα νεφελώματα, άπειρους γαλαξίες, είδαμε πίσω στον χρόνο (ναι, όντως). Αλλά ήρθε η ώρα για το επόμενο. Ένα ισχυρότερο μάτι της ανθρωπότητας 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα μακριά.
Αυτό θα είναι το καινούριο κατόρθωμα, αλλά τα τελευταία χρόνια έγιναν και άλλα. To 2015 έγινε η πρώτη ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων. Αυτό σημαίνει ότι, αν το σύμπαν είναι σαν μια λίμνη, καταφέραμε να αισθανθούμε ρυτιδώσεις στην επιφάνειά της. Για να επιτευχθεί αυτό, έπρεπε να κατασκευαστεί το πιο ευαίσθητο όργανο μέχρι σήμερα. Απλά πράγματα, καθημερινά. Το 2019 είχαμε την πρώτη φωτογραφία μαύρης τρύπας. Συγχρονίστηκαν τηλεσκόπια από όλον τον κόσμο και κοίταξαν στο ίδιο σημείο, σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί η προσομοίωση ενός και μόνο τεράστιου τηλεσκοπίου. Για το μέλλον υπάρχει, φυσικά, και ο Άρης, ως το επόμενο σύνορο «κατάκτησης» από τον άνθρωπο, όπως και η Ευρώπη (ένα από τα φεγγάρια του Δία), για να μελετηθούν η επιφάνεια και ο βυθός της.
Και θα μου πείτε, «τι σημασία έχουν αυτά; Εδώ ο κόσμος καίγεται (δυστυχώς, ενίοτε και κυριολεκτικά), γιατί να μας ενδιαφέρουν όλα αυτά;». Προσπαθώ, όμως, να σας δώσω να καταλάβετε ότι εκεί έξω συμβαίνουν ακόμα θαύματα. Δεν είναι λίγα αυτά που γίνονται, δεν είναι λίγοι οι έξυπνοι πίθηκοι ενός γαλάζιου πλανήτη που κρυφακούν το σύμπαν. Αυτό αρκεί για όσους μαγεύονται από τη γνώση, αλλά και για τους σκληροπυρηνικούς υλιστές. Να ξέρετε ότι η πρόοδος δεν έχει σύνορα: όταν προοδεύει ένας τομέας, ακολουθούνε όλοι.
Αλλά, προσωπικά, τον τελευταίο καιρό, αυτά τα νέα έγιναν το στήριγμά μου. Βαρέθηκα το χάος των καιρών και τη συμπεριφορά των ανθρώπων, τον διάχυτο εγωισμό και παραλογισμό. Το μόνο που έμεινε να διατηρεί κάποια στοιχεία ελπίδας είναι αυτά τα βήματα. Έμεινε ο θαυμασμός για τους ανθρώπους εκείνους που κάνουν τέτοια τεχνολογικά άλματα εφικτά. Όλοι τους είναι άνθρωποι όπως εμείς. Κανείς δεν υποστηρίζει ότι οι επιστήμονες είναι άγιοι, αλλά τουλάχιστον το έργο τους μας δίνει ώθηση. Όπως είχε γράψει και ο Όσκαρ Ουάιλντ, «είμαστε όλοι στον βούρκο, αλλά κάποιοι από μας κοιτάζουνε τα αστέρια». Χρειαζόμαστε, λοιπόν, τον Τζέιμς Γουέμπ, για να έχουμε κάτι να θαυμάζουμε. Κάτι δικό μας και μεγαλύτερο από μας.
