“Life is what happens while you’re too busy making other plans”.
(Ρητό που αποδίδεται ταυτόχρονα στον John Lennon και στον Bertrand Russel, αλλά δεν μας νοιάζει και τόσο ποιος το είπε, γιατί και οι δύο ήταν υπέροχοι.)
Το τελευταίο χρονικό διάστημα αρχίζουμε σιγά σιγά να βιώνουμε τις συνέπειες της post(;)-covid εποχής, μία εκ των οποίων είναι και η Μεγάλη Παραίτηση (Great Resignation). Χιλιάδες απογοητευμένοι νεαροί και νεαρές γεννημένοι τη δεκαετία του 1980 με 1990 εξαιτίας της έξαρσης της πανδημίας άρχισαν σιγά σιγά να συνειδητοποιούν ότι μπορούν να απαιτούν καλύτερες συνθήκες εργασίας, χωρίς να υποφέρουν δουλεύοντας σε στρεσογόνα περιβάλλοντα, και οι φοιτητές της χώρας μας άρχισαν να εναντιώνονται στα εξαντλητικά ωράρια της εποχικής εργασίας στα ελληνικά νησιά και στο να θεωρούνται οι μορφωμένοι σερβιτόροι της Ευρώπης, σπέρνοντας έτσι μια νέα πανδημία και κρίση αξιών στον εργασιακό χώρο.
Διότι, πάνω από όλα, αυτή η νέα γενιά συνειδητοποιεί ότι πρέπει να φροντίζουμε για τον εαυτό μας και την ψυχική μας υγεία (self and mental heath care). Έτσι λοιπόν, οι εκπρόσωποι αυτής της νέας γενιάς –όσοι τουλάχιστον έχουν αυτή τη δυνατότητα λόγω της φύσης και της διάρκειας του ωραρίου τους– είναι σχεδόν εμμονικοί με την αυτοβελτίωσή τους. Γιόγκα, 5 λεπτά διαλογισμού κάθε μέρα, αυτοφροντίδα, ημερολόγια ευγνωμοσύνης, υγιεινή διατροφή, αλλά όχι δίαιτα, και πρωινό τρέξιμο: αυτά αποτελούν μονάχα μερικές από τις πιο συνήθεις συμβουλές των διαφόρων εφαρμογών αύξησης της παραγωγικότητας που κυκλοφορούν. Η γενιά μας διαβάζει με τις τεχνικές πομοντόρο σε μια συνεχόμενη προσπάθεια να γίνει η ακριβής εικόνα της φωτογραφίας προφίλ της στο LinkedIn. Η εποχή λοιπόν φαίνεται ότι απαιτεί από εμάς να είμαστε η καλύτερη, εξυπνότερη, πιο αδύνατη και παραγωγική εκδοχή του εαυτού μας. Γιατί όμως; Γιατί οι νέοι έχουν τόσο μεγάλη εμμονή με την αυτοβελτίωση και με την αύξηση της παραγωγικότητας;
Σίγουρα οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά ένας από αυτούς, για να παραφράσουμε και τον James Carville, «είναι και ο νεοφιλελευθερισμός, ηλίθιε»1. Η νέα τάση της αύξησης της παραγωγικότητας και της αυτοφροντίδας δεν δημιουργήθηκε αυθαίρετα, αλλά συνέπεσε με τη σταδιακή διάλυση του κοινωνικού κράτους σύμφωνα με τις επιταγές του νεοφιλελευθερισμού. Για να το πούμε ωμά: δεν ενδιαφέρει κανέναν εάν μετά από το 8ωρό σου (αν είναι όντως 8ωρο) κλαις ή αναπνέεις χρησιμοποιώντας την τεχνική ujjayi. Όμως, αν αναπνέεις σωστά, αν ξεκουράζεσαι και αν κινείσαι, θα είσαι όντως πιο παραγωγικός/ή, και αυτό είναι κάτι που απαιτείται από εσένα, διότι εδώ και τόσα χρόνια οι καπιταλιστικές κοινωνίες συνεχίζουν να δουλεύουν με βάση το μοντέλο της προτεσταντικής ηθικής, όπως τα λέει στο βιβλίο του –πολύ καλύτερα από εμένα– ο Max Weber.
Σε αυτό το σημείο οφείλω να ομολογήσω ότι δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη γιόγκα, τον διαλογισμό και όλες τις προαναφερθείσες τεχνικές αυτοφροντίδας – ίσα ίσα, τις εφαρμόζω όλες. Ωστόσο, το ζήτημα είναι ότι χρειαζόμαστε αυτοφροντίδα, διότι ο κοινωνικός ιστός διαλύεται, δεν υπάρχουν κοινωνικές παροχές, και εργατικές διεκδικήσεις χρόνων, όπως η επιθεώρηση εργασίας, καταργήθηκαν από μία εχθρική στη νεολαία κυβέρνηση εν μία νυκτί. Στην Αμερική δε, εκεί απ’ όπου μας έρχονται όλα τα τρεντ, δεν υπάρχει καμία έννοια του κοινωνικού κράτους, αφού έως και το μετριοπαθές νομοσχέδιο της κυβέρνησης Obama, γνωστό και ως «Obamacare», απορρίφθηκε ως ιδιαίτερα ριζοσπαστικό.
Ένα άλλο φυσικά ζήτημα είναι και το ποιος έχει εν τέλει το δικαίωμα στην αυτοφροντίδα (εφόσον δεν υπάρχει κανενός άλλου είδους φροντίδα ή μέριμνα), διότι δεν είναι όλοι οι εργαζόμενοι το ίδιο, αφού το να μπορείς να εξασκείς τις τεχνικές της αυτοφροντίδας σημαίνει ότι είσαι στην προνομιακή θέση να το κάνεις, καθώς, αν δουλεύεις 10 και παραπάνω ώρες, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, συχνά κάτω από τον ήλιο, χρειάζεσαι αρχικά φαγητό και ύπνο, για να μπορέσεις να κινηθείς έπειτα στα ανώτερα επίπεδα της πυραμίδας του Μaslow.
Ακριβώς λοιπόν όπως και οι νέοι της δεκαετίας του 1920, οι οποίοι μεγάλωσαν στο διάστημα του Μεσοπολέμου, χαρακτηρίστηκαν ως μια χαμένη γενιά, έτσι κι εμείς, μεγαλώνοντας στα χρόνια της κρίσης και της λιτότητας, της πανδημίας και του πληθωρισμού, της απαγόρευσης των αμβλώσεων και της αθώωσης της παιδεραστών, είμαστε άλλη μία χαμένη γενιά που προσπαθεί, ενάντια σε κάθε δάνειο και βαρίδι που μας άφησε η ακριβώς προηγούμενη, να είναι καλύτερη και αποδοτικότερη.
Όμως, αλήθεια, υπάρχει και μια άλλη ζωή χωρίς τη στέρηση, την αποταμίευση και την αποτοξίνωση. Δικαιούμαστε και εμείς να περνάμε τον ελεύθερό μας χρόνο χωρίς σεμινάρια, πιστοποιήσεις και trainings με σκοπό την εξασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος από αυτό που μας κληροδότησαν τρώγοντας απλώς παγωτό (κατά προτίμηση Ben & Jerry’s, γιατί υποστηρίζουν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων) και βλέποντας ταινίες (στο Netflix ή στο Cinobo και το Mubi, για τους πιο σινεφίλ), χωρίς να μας αποκαλούν «τεμπέληδες επαναστάτες του Instagram».
1 https://en.wikipedia.org/wiki/It%27s_the_economy,_stupid
