Όταν ήμουν μικρή, όταν πήγαινα νηπιαγωγείο ακόμα, από το παράθυρό μου φαινόταν ένας λόφος. Εκείνα τα χρόνια (και ξαφνικά αισθάνομαι 80 χρονών) χιόνιζε μια-δυο φορές τον χρόνο στη Θεσσαλονίκη και θυμάμαι τότε να κάθομαι και να κοιτάω τον χιονισμένο λόφο. Μέσα σε λίγα χρόνια η περιοχή ανάμεσα σε μένα και στον λόφο χτίστηκε ολοσχερώς και, φυσικά, οι πολυκατοικίες μου έκρυψαν τη θέα του. Καμιά φορά τυχαίνει να τον δω από το μπαλκόνι του πάνω διαμερίσματος, απ’ όπου φαίνεται ακόμα, και σχεδόν ξαφνιάζομαι που είναι ακόμα εκεί.
Ένα από τα χαρακτηριστικά των πυκνοκατοικημένων περιοχών, που μπορεί να είναι πόλεις, αλλά μπορεί και χωριά, είναι αυτή η παντελής αποσύνδεση από την τοπική γεωμορφολογία. Κάτω από κτήρια και δρόμους χάνονται τα φυσικά σημεία αναφοράς. Είδα πριν από κάποιον καιρό μια παλιά φωτογραφία της Θεσσαλονίκης από τα τέλη του 19ου αιώνα ή τις αρχές του 20ού, και είναι εντυπωσιακό να βλέπεις τη μορφή του τόπου. Ήταν τραβηγμένη από μακριά, από την ανατολική πλευρά της πόλης, και φαίνονται τα υψώματα και οι κοιλάδες, κυρίως στις περιοχές έξω από τα τείχη που ήταν ακόμα αραιοκατοικημένες. Τώρα, βλέποντας την πόλη από ψηλά, το τοπίο είναι απελπιστικά ομοιογενές. Καλά που έχουμε και τη θάλασσα δηλαδή να οριοθετεί τουλάχιστον τη μία πλευρά της πόλης! Και, βέβαια, ξέρω ποιες περιοχές είναι πιο ψηλά, ποιοι δρόμοι ανηφορίζουν, αλλά δεν έχω την εικόνα στο μυαλό μου πώς μοιάζει η περιοχή κάτω από τα κτίσματα. Μου είχε πει κάποτε η μαμά μου ότι η περιοχή της Τούμπας λέγεται έτσι, γιατί βρίσκεται πάνω σε λόφο. «Φυσικά είναι λόφος» σκέφτηκα, αναλογιζόμενη τον ανηφορικό δρόμο που έπαιρνα. Και στο σπίτι μου το ίδιο. Για να φτάσεις, θα περάσεις ανηφόρα. Δεν είναι τίποτα περίεργο, απλώς το μυαλό μου δεν είχε δει κάτω από το τσιμέντο.
Άλλο τραγικό παράδειγμα αποσύνδεσης της πόλης από τα φυσικά στοιχεία είναι τα ποτάμια της Αθήνας (θεωρούνται άραγε ποτάμια ακόμα;). Είναι κρίμα μια περιοχή με τόσα ποτάμια και παραποτάμους να είναι τόσο ξερή. Αλλά γιατί να έχει ανοίγματα η πόλη; Αυτό που μας λείπει είναι περισσότεροι δρόμοι και περισσότερες πολυκατοικίες. Οπότε τα μπαζώσαμε και ησυχάσαμε. Καλά τα καταφέραμε για άλλη μια φορά. Και κάπως έτσι οι ελληνικές πόλεις μοιάζουν μεταξύ τους. Τουλάχιστον, αρκετές έχουν σώμα νερού (θάλασσα ή λίμνη), που κάπως σώζει την κατάσταση.
Καταλαβαίνω τα πλεονεκτήματα της πόλης και ξέρω πως οι δικές μου προτιμήσεις είναι ανέφικτες. Για να ήταν τα πράγματα όπως θα ήθελα, θα έπρεπε να μέναμε σε μικρούς οικισμούς, που βέβαια δεν είναι ρεαλιστικό σενάριο. Θα ήταν ωραία βέβαια να είχαμε ενσωματώσει στην πόλη τα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, κάτι που είναι πολύ πιο εφικτό. Να είχαμε κρατήσει τα ποτάμια, τα ρέματα, τα δάση, και να χτίζαμε τις πόλεις γύρω τους, και όχι πάνω τους.
