Πόσοι από εμάς ήρθαμε αντιμέτωποι με το ζήτημα του χρόνου σε αυτές τις δύσκολες μέρες της Πανδημίας που μας βρήκαν; Μια φράση που ακούσαμε πολύ στην αρχή (όταν η καραντίνα ήταν ρομαντική, δηλαδή) ήταν πως «ο χρόνος πάγωσε». Και το ακούσαμε τόσες φορές που μας έγινε βίωμα και όντως ζήσαμε σαν η γη να σταμάτησε να κινείται. Έλα όμως που δεν σταμάτησε!
Τι εγωιστικό να πιστεύουμε πως, επειδή μείναμε κλεισμένοι στα σπίτια μας, όλο το σύμπαν μπήκε σε παύση, μην τυχόν και χάσουμε το τρένο! Λογικό, βέβαια, να το πιστεύουμε αυτό, μιας και δεν είναι κάτι που καλούμαστε να κάνουμε πρώτη φορά. Ως άνθρωποι μαθαίνουμε από μικροί να βάζουμε πράγματα σε παύση, να τ’ αφήνουμε για αργότερα, όταν οι συνθήκες θα είναι «καλύτερες» ή πιο ευνοϊκές. Αφήσαμε χόμπι, για να δώσουμε Πανελλήνιες. Αρνηθήκαμε εξόδους, γιατί δεν μας έβγαιναν τα χρήματα. Μεταφέραμε τη δίαιτα για τη Δευτέρα. Κάναμε 300 τελευταία τσιγάρα.
Προσωπικά, είχα την ατυχία να μάθω με τον άσχημο τρόπο πως οι συνθήκες δεν είναι ποτέ όπως τις θέλουμε. Δεν πρόκειται ένα πρωί να έχουμε χρόνο, χρήμα, υγεία, όρεξη, ενέργεια και να ζούμε στην τέλεια χώρα όπου όλα γίνονται δίκαια και όπως πρέπει. Το «άδραξε τη μέρα», που κάποιοι το κάνουν τατουάζ και άλλοι το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία αυτοκαταστροφής, έχει ένα πολύ πιο βαθύ νόημα, που εγώ το μεταφράζω ως «ξεκίνα να χτίζεις σήμερα αυτό που θέλεις να γίνεις αύριο». Η καραντίνα ήταν μια καλή ευκαιρία να κοιτάξουμε κατάματα το πόσο άδειες είχαν καταντήσει οι ζωές μας, να κυνηγάμε τυράκια και πού και πού να μαζευόμαστε με φίλους και να γκρινιάζουμε, γιατί τα τυράκια ήταν ληγμένα ή κακόγευστα. Και, για να καταλάβετε πόσο πολύ μας τρόμαξε αυτό το «κατάματα», περιμέναμε πώς και πώς να μας ελευθερώσουν –λες και δεν ήμασταν ελεύθεροι–, για να επιστρέψουμε στις ρόδες μας, αφού τουλάχιστον εκεί ξέρουμε τι θα γίνει αύριο. Όμως το ότι ξέρουμε τι θα μας βρει την επόμενη μέρα είναι η μεγαλύτερη παγίδα που μας έχει στήσει ο χρόνος.
Η «ρουτίνα», όπως την ονομάζουμε, έχει την τάση να μας δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας, και τότε ο χρόνος περνάει από δίπλα μας αδιαφορώντας εντελώς για την ύπαρξή μας. Αδιαφορεί αυτός για εμάς κι εμείς γι’ αυτόν. Μόνο που ο χρόνος δεν γερνάει. Εμείς πάλι... σβήνουμε. Και πόσο κρίμα να σβήνεις χωρίς πρώτες φορές και αξέχαστες εμπειρίες! Όταν είσαι παιδί, τα πάντα είναι συναρπαστικά και ο χρόνος σού φαίνεται πολύτιμος. Αν μπορείς να κάτσεις πέντε παραπάνω λεπτά στη θάλασσα, είναι ευλογία, και, αν η μαμά σου σου δώσει την άδεια να παίξεις το αγαπημένο σου παιχνίδι στον υπολογιστή, ρουφάς κάθε δευτερόλεπτο αυτής της ευκαιρίας. Πρόσφατα σκεφτόμουν τι όμορφα που περνούσα στο σχολείο, τι βλακείες κάναμε, με τι χαζομάρες γελούσαμε, και μου πέρασε ασυναίσθητα μια σκέψη: «γιατί σταματάμε να φερόμαστε σαν παιδιά;». Είναι γελοίο. Τα παιδιά είναι πιο κοντά σ’ αυτό που ο Φρόιντ αποκαλεί εκείνο (την αρχέγονη συμπεριφορά που έχει ως κινητήριο δύναμη την παρόρμηση, που είναι υπεύθυνη για τις επιθυμίες μας) από οποιονδήποτε άλλον. Ενωμένα με τη φύση, με τα συναισθήματα, με τον κόσμο γύρω τους. Ως παιδιά ξέρουμε τι θέλουμε, απλώς έχουμε μια δυσκολία στο να το εκφράσουμε. Και μετά μπορούμε να το εκφράσουμε, αλλά δεν το κάνουμε.
Κάποια στιγμή ξυπνάς και αυτά όλα είναι ανάμνηση. Και μάλιστα αυτό το ξύπνημα θα σου έρθει κάπου κοντά στα πρώτα «-άντα». Όμως –θα σας ταρακουνήσω τώρα μ’ αυτό που θα πω– στα «-άντα» δεν είσαι «πολύ μεγάλος γι’ αυτά». Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν είσαι πολύ μεγάλος για το οτιδήποτε. Ο χρόνος δεν είναι εδώ, για να σε οδηγήσει στα γηρατειά. Είναι εδώ, για να σου θυμίσει ότι μπορείς να ξεκινήσεις μια ξένη γλώσσα. Μπορείς να μάθεις το μουσικό όργανο που πάντα επιθυμούσες. Μπορείς να αφήσεις τη δουλειά που μετά βίας σου βγάζει τα έξοδα, για να πηγαίνεις στη δουλειά (τι ειρωνεία!). Μπορείς να δοκιμάσεις με τον σύντροφό σου αυτό το «περίεργο» που είδες σε μια... ταινία. Μπορείς να κάνεις ό,τι θες, όποτε θες, όποιες και να είναι οι συνθήκες. Γιατί, όπως είπε και ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ – μεγάλη η χάρη του: «μπορεί να υπάρξουν καλύτερες εποχές, αλλά αυτή εδώ είναι η δική μας».
Αρχίστε, λοιπόν, να κοιτάτε τον χρόνο κατάματα – μην τον φοβάστε. Ο χρόνος είναι δάσκαλος, είναι σοφία, είναι η υπενθύμιση πως το μόνο που έχει πραγματικά σημασία είναι να έρθουμε και να ζήσουμε την εμπειρία της ζωής μέχρι εκεί που θα μας πάει η φαντασία μας. Με ενέργεια και ταπεινότητα, όπως όλα τα πλάσματα που τον περπάτησαν για λίγο και δεν είναι πια εδώ.
