Έχοντας φρέσκια στη μνήμη τη γιορτή των Χριστουγέννων, και για όσο ακόμα μπορώ να θυμάμαι καθαρά σκηνές από τα παιδικά μου χρόνια, κατά τη διάρκεια αυτών των αγίων ημερών, μία φράση ακούγεται στα αφτιά μου: «Μην είσαι κακό παιδί, γιατί δεν θα έρθει ο Άγιος Βασίλης».
Τώρα, αυτή η πρόταση έχει πάρα πολλά προβλήματα, αλλά ας ξεκινήσω από το βασικότερο. Ποιος ορίζει το τι είναι ένα κακό παιδί; Και με ποιον τρόπο το ορίζει; Γιατί, αν πάρουμε κυριολεκτικά αυτά που μας λένε παραδοσιακά, ότι δηλαδή πρέπει να είσαι καλό παιδί όοολον τον χρόνο, να έχεις τρομερούς βαθμούς όλα τα τρίμηνα, να πάρεις το πτυχίο της κιθάρας, των Αγγλικών, των Γαλλικών με ά-ρι-στα και 2-3 μετάλλια σε πανελλήνιους αγώνες (κατά προτίμηση όχι σε φιλικούς), μάλλον είναι πολλά, για να ζητήσεις στην κορυφή όλων αυτών να κάθεται και το παιδί φρόνιμα σε μια καρέκλα, μη σου χαλάσει την έξοδο. Οπότε, ένα κακό παιδί είναι εκείνο που στην ουσία δεν ικανοποιεί τις επιθυμίες των γονέων του; Και αν ναι, υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας ως προς αυτές τις επιθυμίες; Ή ο καθένας ζητάει το μακρύ του και το κοντό του; Και αν όλα αυτά είναι στον αέρα, μήπως τελικά οι γονείς είναι αυτοί που ζητάνε από τον Άγιο Βασίλη κάθε χρόνο «ένα καλό παιδί, να κουμαντάρεται εύκολα», και εκείνος, ως αντάλλαγμα, δωροδοκεί τα παιδιά με παιχνίδια, ώστε να υπακούσουν; Άρα το ποιος είναι τελικά το παιδί και ποιος ο ενήλικας, το αφήνω στην κρίση σας για την ώρα.
Ένα άλλο πρόβλημα αυτής της πρότασης είναι η δημιουργία του αισθήματος της εξαγοράς στο παιδί. Γιατί ουσιαστικά του λες πως, για να πάρει αυτό που θέλει, πρέπει να κάνει αυτό που του λες εσύ. Αυτό μπορεί να ακούγεται άκακο, όταν το παιδί σου είναι 8 χρονών. Όταν, όμως, φτάσει 29 και έρθει αντιμέτωπο με έναν κόσμο που το γδέρνει καθημερινά σε οικονομικό. αλλά και κοινωνικό επίπεδο, θα τρομάξουμε να το συνεφέρουμε. Και γω πέφτω πολλές φορές θύμα αυτού του βιώματος, καθώς λέω από μέσα μου πως έχω κάνει τόσα πράγματα σωστά και εξακολουθώ να είμαι λίγο πιο ψηλά από τον πάτο της τροφικής αλυσίδας. Χρειάζεται να ακούω συνέχεια και από πολύ κόσμο πως «δεν δικαιούμαι τίποτα από κανέναν» (αγγλιστί: «entitled to nothing») και κανείς δεν μου χρωστάει να ξεπληρώσει την καλή μου διαγωγή απέναντι στον κόσμο. Η ανταμοιβή μου γι’ αυτές τις πράξεις είναι να είμαι εκτός φυλακής, με καθαρή συνείδηση και καλούς φίλους που μου χαμογελάνε με ειλικρίνεια.
Το ότι όμως πρέπει να περάσουμε από χίλια κύματα, για να αγκαλιάσουμε την πραγματική ευτυχία, είναι αποτέλεσμα αυτής της κωλοφράσης: «μην είσαι κακό παιδί». Να είσαι ό,τι σου βγαίνει –θα πω εγώ– και να επεμβαίνουν οι γονείς, όταν πραγματικά είναι ανάγκη, και όχι για να φέρουν το παιδί στα μέτρα τους. Οι ενήλικες δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά δοχεία αυτής της ανήλικης ψυχής που κλαίει στο δωμάτιό της, επειδή εκβιάζεται συναισθηματικά από τους ίδιους ανθρώπους που είναι εκεί, για να το φροντίζουν. Και ας αντιστρέψουμε, τέλος πάντων, αυτή την αφήγηση. Για μια φορά πείτε: «Αν κάνεις σκανταλιές, δεν θα σε πάρω μαζί που θα πάω να ταΐσω τ’ αδέσποτα». Μάθετε στα παιδιά σας να μη ζητάνε μόνο για τον εαυτό τους. Μάθετέ τους πως δεν υπάρχει μια εξωτική υπερδύναμη που μπορεί να τους χαρίσει τον ουρανό με τ’ άστρα. Και, πάνω απ’ όλα, θυμίστε τους ότι δεν χρειάζονται τον ουρανό με τ’ άστρα, για να είναι ευτυχισμένοι. Αυτό πάει και στους μικρούς και στους μεγάλους.
Η απελευθέρωση από αυτές τις πρακτικές του μακρινού παρελθόντος είναι ίσως το μόνο βήμα που χρειαζόμαστε ως κοινωνία, για να προοδεύσουμε. Μόνο τότε το κέρδος θα μπει σε δεύτερη μοίρα και η αλληλεγγύη θα θριαμβεύσει.
Καλή χρονιά, με ελπίδα, χαρά και υγεία, κυρίως.
