Vol. 2, λοιπόν. Όχι ότι έχω ελπίδες ότι θα θυμάται κανείς το πρώτο – εδώ δεν το θυμάμαι καλά-καλά εγώ, που το έγραψα κιόλας. Είναι μια καλή αφορμή όμως να πάτε να το ξαναδιαβάσετε, και γενικότερα όλο το τεύχος, γιατί είναι πολύ καλό – αυτό το θυμάμαι σίγουρα. Το προηγούμενο άρθρο με είχε βρει στην κρύα Γερμανία να αναρωτιέμαι τους λόγους για τους οποίους δεν νιώθουμε αρκετοί και αποδεκτοί. Αυτό με βρίσκει στην πιο θερμή Ελλάδα, αλλά τα ερωτήματα ακόμα είναι τα ίδια – άρα δεν έφταιγε το κλίμα.
Γιατί προσπαθούμε τόσο πολύ συνέχεια; Για τον εαυτό μας ή για τους άλλους; Η καριέρα των ονείρων μας είναι δική μας επιλογή ή των γονιών μας; Και γενικότερα τα όνειρά μας είναι όντως δικά μας ή του διπλανού; Μάλλον κανείς δεν ξέρει, εγώ σίγουρα όχι, και πιθανότατα ποτέ δεν θα μάθω κιόλας. Αυτό που μετράει όμως είναι να κυνηγάμε τα όνειρά μας, είναι δεν είναι δικά μας. Και άμα δεν είναι, δεν πειράζει, θα συνεχίσουμε μέχρι να βρούμε το δικό μας. Και άμα δεν το βρούμε, πάλι δεν πειράζει, γιατί, όπως έχει πει και ο Καβάφης, στην τελική το ταξίδι μετράει. Και άμα το καλοσκεφτείς, και η ίδια η ζωή ένα ταξίδι είναι, με αρχή και τέλος, αυτά είναι τα μόνα σίγουρα. Το πώς θα περάσουμε όμως στο ταξίδι, αυτό είναι επιλογή μας. Πιστεύω βέβαια και στον παράγοντα «τύχη», αλλά δεν θέλω να πιστεύω άλλο στην ντροπή και στον φόβο της αποτυχίας, και πάνω απ’ όλα δεν θέλω να έχω άλλο στο ταξίδι μου τον φόβο του τι θα πουν οι άλλοι. Είναι η πιο περιττή αποσκευή που μπορεί να κουβαλάει κανείς μαζί του.
Και ύστερα από αυτή την όχι και τόσο μικρή εισαγωγή, πάμε και πάλι πίσω στο θέμα μας, που δεν είναι άλλο από τον Vincent van Gogh. Γιατί, πέρα από σπουδαίος καλλιτέχνης, ο άνθρωπος δοκίμασε στη ζωή του σχεδόν τα «πάντα», πράγματα φαινομενικά αταίριαστα και αντίθετα μεταξύ τους. Τα τόλμησε όμως, έκανε αυτά που ένιωθε. Και ας του βγήκαν σε κακό, και ας τον έκραξαν, αυτός έζησε τη ζωή του όπως ήθελε. Μπορεί να μην είχε την αναγνώριση που του άξιζε στην εποχή του, αλλά άφησε τεράστιο έργο πίσω του, έργο που άλλαξε την ιστορία και τη ροή της τέχνης. Ακόμα και τότε που χλεύαζαν την τέχνη του, εκείνος ήταν σίγουρος για αυτό που έκανε, και ας μην ήξερε ακριβώς το γιατί. Και επειδή, όπως ανέφερα, το έργο του είναι μεγάλο όχι μονό σε αξία, αλλά και σε ποσότητα, θα αναφερθώ παραπάνω σε κάποια από τα έργα του.
A Pair of Shoes, 1886
Μιας και αναφέρθηκα σε ταξίδια, θα ξεκινήσω με τα παπούτσια που ζωγράφιζε, γιατί με παραπέμπουν σε κίνηση. Και θα θέσω το πιο απλό ερώτημα: ξέρετε εσείς πολλούς καλλιτέχνες το 1886 να ζωγραφίζουν εργατικά παπούτσια; Το πιθανότερο είναι πως όχι.
Οι συμβολισμοί θα μπορούσαν να είναι πολλοί, όπως συμβαίνει γενικότερα στα καλλιτεχνικά έργα. Ένας από τους επικρατέστερους είναι ότι αυτά τα βρώμικα και φθαρμένα παπούτσια συμβολίζουν τις δυσκολίες που πέρασε ο Vincent van Gogh στη διάρκεια της ζωής του, αλλά και τη δύσκολη ψυχολογική του κατάσταση. Μπορεί να μη συμβολίζουν και τίποτα όμως και απλώς να του άρεσε να ζωγραφίζει παπούτσια για εξάσκηση, καθώς έχουν ενδιαφέροντες όγκους και φόρμες.
Red Vineyards at Arles, 1888
Δείτε, βρε παιδιά, χρώματα και αρώματα, τον ήλιο να λάμπει, την αίσθηση που έχει το χωράφι… Οριακά νιώθεις τα χόρτα πάνω σου και την κάψα του ήλιου. Μπαίνεις μέσα στη σκηνή, γίνεσαι ένα και εσύ με τους εργάτες. Δεν είναι απλώς ένας πίνακας ζωγραφικής, είναι μια ολόκληρη εμπειρία. Μια αίσθηση ότι ξαφνικά έχεις ταξιδέψει κι έχεις βρεθεί κάπου αλλού, σε ένα «αλλού» που δεν έχεις ξαναπάει, γιατί είναι ένας αμπελώνας στη Γαλλία, αλλά παράλληλα είναι τόσο οικείο τοπίο, γιατί είναι τόσο ζεστό. Και αυτό το καταφέρνει με τα χρώματα που έχει επιλέξει, που, πέραν των αισθήσεων, αναπαριστούν υπέροχα την ώρα της μέρας. Βλέπεις και νιώθεις τόσα πολλά, ξυπνάνε τόσες αισθήσεις, παίρνεις τόσες λεπτομέρειες για το πού βρίσκεται αυτό το τοπίο, και όλα αυτά μέσα από πινελιές χρώματος. Μπορείς να δεις καθαρά τα χρώματα και την υφή που αφήνει το πινέλο, αλλά παράλληλα μπορείς να δεις πεντακάθαρα και το τοπίο. Αυτή είναι και η μεγαλειότητα του Vincent van Gogh. Για το κουτσομπολιό της υπόθεσης τώρα, αυτός είναι ο μοναδικός πίνακας που πούλησε όσο ήταν εν ζωή. Επίσης, εκείνη την περίοδο πρέπει να έκοψε το αφτί του, όπως φημολογείται, αφού πρώτα είχε γίνει μαλλιά κουβάρια με τον Paul Gauguin, η επιρροή του οποίου είναι φανερή στον πίνακα.
Self Portrait, 1889
Για το τέλος άφησα την τελευταία αυτοπροσωπογραφία του, την οποία ζωγράφισε λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του. Εξαιτίας του ψυχεδελικού φόντου, που θυμίζει τo Starry Night (1889), έργο το οποίο ζωγράφισε κατά την παραμονή του στο ψυχιατρείο και υπό την επήρεια ψυχοφαρμάκων (έτσι λένε τουλάχιστον), ορισμένοι γιατροί θεώρησαν ότι και αυτός ο πίνακας δημιουργήθηκε σε ψυχωτική κατάσταση. Όμως η αυτοεικόνα του ζωγράφου δείχνει έναν αριστοτεχνικό έλεγχο και δύναμη παρατήρησης, ένα μυαλό απόλυτα ικανό να ενσωματώσει τα στοιχεία που ο ίδιος επιθυμεί να αποτυπώσει. Οι παλλόμενες μορφές του φόντου δεν είναι απλώς στολίδι, είναι ένα μέσο έντασης, μάλλον μια υπερχείλιση των συναισθημάτων του καλλιτέχνη. Ίσως μέσα του να ήξερε ότι έρχεται το τέλος. Ωστόσο, η φιγούρα του, παρόλο που έρχεται σε αντίθεση με το φόντο, καθώς είναι στιβαρή και πιο δυσκίνητη, είναι ζωγραφισμένη με παρόμοιες στενές, κουλουριασμένες και κυματιστές γραμμές. Οριακά αυτό μας δίνει την ψευδαίσθηση της κίνησης, τόσο του φόντου όσο και του ζωγράφου. Η φυσιογνωμία του είναι έντονη και επιβλητική, «επιθετική», θα μπορούσε να πει κάποιος. Ίσως είναι θυμωμένος με τη ζωή ή κυρίως με τους γύρω του που δεν μπόρεσαν να τον καταλάβουν και να τον αξιολογήσουν σωστά. Ή μπορεί να κοιτάει με θυμό τον εαυτό του μέσα από κάποιον καθρέφτη, καθώς ήταν το μέσο για τις αυτοπροσωπογραφίες του τότε. Όπως και για πολλά πράγματα στη ζωή, έτσι και για αυτό κανείς δεν ξέρει, μόνο ο ίδιος, αλλά και πάλι μπορεί και όχι…
Για πολλές παραπάνω πληροφορίες για τον Vincent van Gogh αξίζει να επισκεφτείτε τα παρακάτω links:
https://www.vincentvangogh.org/
https://www.vangoghmuseum.nl/en
