Το σχόλιο της Ελίζαμπεθ Λάντεϊ για τη μουσική του Τζον Κέιτζ και του μινιμαλισμού περιγράφει πολύ συνοπτικά τη φιλοσοφία πίσω από τη μινιμαλιστική μουσική. Ξεκινώντας από τις εικαστικές τέχνες στα τέλη του 1940, με πρωτεργάτες τους Μπάρνετ Νιούμαν, Αντ Ράινχαρντ και άλλους στην Αμερική, αλλά και τον Πιτ Μοντριάν στην Ευρώπη, ο όρος μινιμαλισμός πέρασε στη μουσική και έκανε την επίσημη εμφάνισή του στη Νέα Υόρκη στα μέσα του 1960.
Η μινιμαλιστική μουσική ήρθε ως αντίλογος στη λόγια μουσική της κεντρικής Ευρώπης, τη λεγόμενη «Δεύτερη Σχολή της Βιέννης», που δημιουργήθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η «αντιρομαντική», για πολλούς τότε, μουσική του Άρνολντ Σένμπεργκ και των μαθητών του, Άντον Βέμπερν και Άλμπαν Μπεργκ, στόχευε στην κατάργηση της τονικότητας με τη δημιουργία της ατονικής, σειραϊκής και δωδεκαφθογγικής γραφής. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η καλλιτεχνική σκηνή είχε ανάγκη για μια αίσθηση ανανέωσης και αισιοδοξίας.
Όπως αναφέρει ο Χρήστος Τσανάκας στο βιβλίο του Ονειροποιοί, πολλοί συνθέτες, όπως ο Στιβ Ράιχ, ο Τέρι Ράιλι και ο Τζον Κέιτζ, επηρεάστηκαν από συνθέτες όπως ο Ερίκ Σατί, αλλά και από εκστατικές τεχνικές της Ασίας και της Άπω Ανατολής και εισήγαγαν την αίσθηση της ονειροπόλησης και της παράλυσης του χρόνου στη μουσική τους. Με τη χρήση «μπανάλ» αρμονιών, επαναλαμβανόμενων ρυθμικών και μελωδικών μοτίβων, απλών δομών και σταθερού παλμού, δημιούργησαν μια υπνωτική, μη αφηγηματική μουσική, η οποία έχει την ικανότητα να διαχέεται στον χρόνο. Μέσα σ’ αυτή την τρανς διάθεση, η μνήμη σταματά. Ο ακροατής, δηλαδή, δεν μπορεί να συγκρατήσει κάποιο στοιχείο του έργου που ακούει (π.χ. αρμονία, δομή κ.λπ.).
Ο μινιμαλισμός συνεχίστηκε κατά τις επόμενες δεκαετίες τόσο στην Αμερική, με εκφραστές, μεταξύ άλλων, τους Φίλιπ Γκλας και Τζον Άνταμς, όσο και στην Ευρώπη, με τους Λούι Άντριεσεν, Μάικλ Νίμαν, Άρβο Περτ, Βιμ Μέρτενς και άλλους, διατηρώντας τα βασικά χαρακτηριστικά του, αλλά ανοίγοντας κι άλλα μονοπάτια που επηρέασαν την ηλεκτρονική μουσική, τη μουσική για κινηματογράφο, την τζαζ σκηνή, καθώς και τη μουσική για βιντεοπαιχνίδια. Σήμερα, η επιρροή του μινιμαλισμού (μεταμινιμαλισμός) συναντάται σε πολλά μουσικά παρακλάδια και με πολλά διαφορετικά στοιχεία. Συνθέτες όπως ο Βιμ Μέρτενς, o Μαξ Ρίχτερ και ο Λουντοβίκο Εϊνάουντι εντάσσονται σε μια κοινή αισθητική που διατηρεί πολλά από τα στοιχεία του μινιμαλισμού.
Παρά το γεγονός ότι η μινιμαλιστική μουσική έχει υποτιμηθεί πολλές φορές και οι δημιουργοί της έχουν κατηγορηθεί για ανακύκλωση των μουσικών ιδεών τους ξανά και ξανά, η απάντηση σ’ αυτή την κριτική συνοψίζεται στη φράση του Αντ Ράινχαρντ: «Η μινιμαλιστική τέχνη είναι απλώς τέχνη· είναι καθαρή και απλή, μη υποκειμενική, μη εξπρεσιονιστική, χωρίς να εκφράζει εικόνες και μορφές».
Προτάσεις για ακρόαση: China Gates (John Adams), Symphony no. 1 (Philip Glass), Fratres (Arvo Pärt), Iris (Wim Mertens), Hopopono (GoGo Penguin).
