Το Φάντο (Fado), που στα Πορτογαλικά σημαίνει «μοίρα» και «πεπρωμένο», αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά είδη πορτογαλικής μουσικής στον κόσμο. Γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στη Λισαβόνα (αν και εικάζεται ότι μπορεί να ξεκίνησε και νωρίτερα) και έχει συνδεθεί με την αστική ζωή της μεσαίας τάξης (ναύτες, ψαράδες κ.λπ.), ενώ παραμένει ακόμα και σήμερα μια τραγουδιστική παράδοση που διδάσκεται από στόμα σε στόμα. Όσοι έχουν δει παραστάσεις Φάντο το περιγράφουν ως μια μοναδική, μαγική εμπειρία. Μια παράσταση Φάντο έχει στόχο τη συναισθηματική σύνδεση του κοινού με τον τραγουδιστή, ο οποίος εκτός από τη φωνητική έκφραση χρησιμοποιεί έντονες εκφράσεις προσώπου και κινήσεις, για να αιχμαλωτίσει το κοινό.
Η μουσική Φάντο προκαλεί ένα μαγικό μελαγχολικό συναίσθημα, ακόμα κι αν ο ακροατής δεν καταλαβαίνει τα λόγια των τραγουδιών. Το περιεχόμενο των στίχων μπορεί να ποικίλει και πολλές φορές μπορεί να είναι ακόμα και αυτοσχεδιαστικό (όπως οι δικές μας μαντινάδες). Εκτός από τις φωνητικές δεξιότητες του τραγουδιστή, αναδεικνύονται και οι τεχνικές και μουσικές δεξιότητες του κιθαρίστα που συνήθως συνοδεύει. Μπορεί κανείς να συναντήσει δύο είδη κιθάρας, την κλασική ισπανική κιθάρα και την πορτογαλική, που δίνει έναν πιο κουδουνιστό και καμπανιστό ήχο (γλυκό, βελούδινο και μελαγχολικό σαν δάκρυα) και προέρχεται από το αγγλικό λαούτο.
Την απήχηση του Φάντο στην πορτογαλική κοινωνία, αλλά και στο εξωτερικό, εκμεταλλεύτηκε το δικτατορικό καθεστώς του Αντόνιο Σαλαζάρ, που ξεκίνησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και κυριάρχησε μέχρι το 1974. Το Φάντο χρησιμοποιήθηκε ως μια μορφή ελέγχου και πολιτικού προσηλυτισμού των Πορτογάλων, προάγοντας και τονίζοντας την αξία της οικογένειας και την αγάπη για την πατρίδα. Παράλληλα, η μοναδικότητα του Φάντο ως μουσικού είδους και ο εξωτικός του (για τον υπόλοιπο κόσμο) χαρακτήρας χρησιμοποιήθηκαν ως μια πηγή διαφήμισης της χώρας και τουριστικής ανάκαμψης. Μετά την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος, το Φάντο και οι τραγουδιστές του αποκλείστηκαν από τη νέα κυβέρνηση για μια περίπου δεκαετία, καθώς ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δικτατορία. Μέσα σε αυτή τη δεκαετία, αναδύθηκε μια καινούρια γενιά τραγουδιστών, οι οποίοι ξανακέρδισαν το πορτογαλικό κοινό.
Σήμερα το Φάντο αποτελεί ένα είδος μουσικής παράδοσης για τους Πορτογάλους και ένα εξαιρετικό θέαμα για τους τουρίστες. Επιπλέον, αποτελεί και πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO. Τα τραγούδια μιλούν για τον έρωτα, τον νόστο και την αγάπη για τη Λισαβόνα. Με τη συμβολή μεγάλων τραγουδιστών και τραγουδιστριών Φάντο, όπως η Αμάλια Ροντρίγκες, έχει ενσωματωθεί και μια μεγαλύτερη ορχήστρα ως συνοδεία του τραγουδιστή, ενώ οι νέοι καλλιτέχνες πειραματίζονται με εντυπωσιακές παραστάσεις, αναμειγνύοντας το παραδοσιακό Φάντο με άλλα είδη μουσικής, όπως η τζαζ.
Ακροάματα:
Amália Rodrigues – Fado Português
Mariza – Barco Negro
Cristina Branco – Fado Perdição
Maria Amélia Proença – É Mentira
