Η αγαπημένη μου χριστουγεννιάτικη ταινία είναι η γαλλική Joyeux Noël που περιγράφει την περίοδο των Χριστουγέννων στο μέτωπο του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (βασισμένη σε αληθινή ιστορία). Η κορύφωση της συναισθηματικής έντασης έρχεται την παραμονή των Χριστουγέννων. Κάθε στράτευμα (γαλλικό, γερμανικό, σκωτσέζικο) γιορτάζει με τον δικό του τρόπο, όταν μέσα στη νεκρική σιγή του πολέμου ακούγεται μια γκάιντα από το χαράκωμα των Σκωτσέζων. Σιγά σιγά οι στρατιώτες και οι στρατηγοί τους αρχίζουν να ξεπροβάλλουν από τα χαρακώματα και τραγουδούν όλοι μαζί, ο καθένας στη γλώσσα του, ίσως το πιο γνωστό χριστουγεννιάτικο τραγούδι, την Άγια Νύχτα. Στο τέλος της σκηνής οι στρατηγοί αποφασίζουν να κάνουν ανακωχή και να γιορτάσουν όλοι μαζί τα Χριστούγεννα (σπόιλερ!). Παρά το γεγονός ότι κανείς θα τη χαρακτήριζε ως μια πολύ μελιστάλαχτη σκηνή, στην ουσία, εξυμνεί τη μουσική και τη συνδέει απολύτως με την ειρήνη, την αγάπη και αυτό που λέμε «πνεύμα των Χριστουγέννων».
Όλοι μας έχουμε χαραγμένες μέσα μας μουσικές σκηνές από την περίοδο των γιορτών, είτε είναι τα γνωστά σε όλους μας κάλαντα, παιδικές χορωδίες και διάσημα ποπ τραγούδια είτε είναι ορχήστρες. Η μουσική και τα κάλαντα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των εορτών όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, με την καθεμιά να έχει τα δικά της ιδιαίτερα μουσικά έθιμα. Στο άρθρο αυτό θα κάνουμε μια σύντομη περιήγηση στα μουσικά ήθη και έθιμα κάποιων χωρών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
- 13 Δεκεμβρίου – Αγία Λουκία (Sankta Lucia) – Σουηδία
Σύμφωνα με την ιστορία, η Αγία Λουκία προμήθευε κρυφά με φαγητό τους κυνηγημένους χριστιανούς στη Ρώμη, οι οποίοι ζούσαν σε κατακόμβες. Για να έχει ελεύθερα τα χέρια της και να μεταφέρει τα φαγητά, φόραγε στο κεφάλι ένα στεφάνι με κεριά, για να φωτίζει τον δρόμο της – εξ ου και το όνομα «Lucia» (= φως). Πιθανολογείται ότι η γιορτή της Αγίας Λουκίας μεταφέρθηκε στη Σουηδία μέσω των Γερμανών εμπόρων και ιερέων που ταξίδευαν σε αυτές τις χώρες. Σήμερα οι Σουηδοί γιορτάζουν την Αγία Λουκία με μια πολύ ιδιαίτερη και κατανυκτική γιορτή, στην οποία νεανικές χορωδίες, ντυμένες στα λευκά, ψάλλουν χαρμόσυνα τραγούδια. Τα παιδιά κρατούν αναμμένα κεριά, που μέσα στον σκοτεινό ναό δημιουργούν μια πολύ έντονη ατμόσφαιρα. Στο κέντρο στέκεται ένα κορίτσι που παριστάνει την Αγία Λουκία και φοράει ένα στεφάνι από κλαδιά βατόμουρων, πάνω στο οποίο έχουν τοποθετήσει αναμμένα κεριά.
- 24 Δεκεμβρίου – Κάλαντα – Ρωσία, Ουκρανία, Βουλγαρία, Ελλάδα
Τα κάλαντα, όπως τα ξέρουμε στην Ελλάδα, προέρχονται από τη σλάβικη λέξη «κόλιαντα» που περιγράφει την περίοδο του εορτασμού των Χριστουγέννων και των εθίμων, πολλά από τα οποία προέρχονται από παγανιστικά έθιμα για την εορτή του χειμερινού ηλιοστασίου. Ένα από τα έθιμα είναι ομάδες παιδιών ή ενηλίκων να πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και να τραγουδούν χαρμόσυνα τραγούδια. Το έθιμο αυτό λέγεται ότι ήρθε και στην Ελλάδα μέσω των σλαβόφωνων κατοίκων της Φλώρινας και της Θεσσαλονίκης. Σήμερα η λέξη «κόλιαντα» περιγράφει μόνο το έθιμο του χριστουγεννιάτικου τραγουδιού. Σε κάθε χώρα τα κάλαντα διαφέρουν πολύ όσον αφορά τη μελωδία, την αρμονία και τον ρυθμό, καθώς είναι επηρεασμένα από τις τοπικές μουσικές παραδόσεις. Παρ’ όλα αυτά, στη δυτική Μακεδονία τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι ακόμα γνωστά ως «κόλιαντα».
- 25-31 Δεκεμβρίου – Νορβηγία, Φινλανδία, Κολομβία
Ενώ σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική ο κόσμος ακούει γνωστά χριστουγεννιάτικα τραγούδια, όπως το Ω έλατο! και την Άγια νύχτα, σε κάποιες χώρες έχουν τα δικά τους ιδιαίτερα τραγούδια.
Νορβηγία: Ένα από τα πιο γνωστά χριστουγεννιάτικα τραγούδια είναι το Τραγούδι του ποντικιού. Τα λόγια γράφτηκαν το 1946 πάνω σε μια παραδοσιακή νορβηγική μελωδία και γρήγορα το τραγούδι έγινε γνωστό σε ολόκληρη τη χώρα. Μιλά για μια οικογένεια ποντικών που ετοιμάζεται για τα Χριστούγεννα, με τη μητέρα και τον πατέρα να προειδοποιούν τα παιδιά τους να μείνουν μακριά από ποντικοπαγίδες!
Φινλανδία: Μετά τη χριστουγεννιάτικη σάουνα, τα παιδιά τραγουδούν το τραγούδι Ο Άι Βασίλης με την άσπρη γενειάδα. Στο πρώτο μισό του τραγουδιού ακούμε τα παιδιά να προσκαλούν τον Άι Βασίλη να έρθει στο σπίτι και να ξεκουραστεί, ενώ στο δεύτερο μισό ο Άι Βασίλης τους απαντά, λέγοντάς τους ότι θα μείνει για λίγο, γιατί έχει μεγάλο ταξίδι!
Κολομβία: Η Κολομβία είναι μια χώρα με πολύ πλούσια χριστουγεννιάτικη μουσική παράδοση. Η μεγάλη ποικιλία διαφορετικών φυλών και παραδόσεων που υπάρχει επηρέασε, φυσικά, και τη χριστουγεννιάτική μουσική, η οποία είναι μια μείξη παραδοσιακών ρυθμών και ισπανικής μουσικής. Το σημαντικότερο για τους Κολομβιανούς είναι να διασκεδάσουν και να χορέψουν πολύ κατά την περίοδο των εορτών, μέσα από τραγούδια που μιλάνε για χαρά και γιορτή, αλλά και για λύπη. Υπάρχει μάλιστα ένα τραγούδι, το Πέντε πριν από τα μεσάνυχτα, που ακούγεται σε όλα τα σπίτια στις 31 Δεκεμβρίου, πέντε λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα, και τότε όλοι αγκαλιάζονται κλαίγοντας και εύχονται ο ένας στον άλλον «καλή χρονιά» και ευτυχία.
- 6 Ιανουαρίου – Βέλγιο
Την ημέρα των ορθόδοξων Θεοφανίων οι Καθολικοί γιορτάζουν τη γιορτή «Επιφάνια», η οποία αναφέρεται στους τρεις μάγους με τα δώρα. Η φλαμανδική περιοχή του Βελγίου είναι η μόνη περιοχή στην Ευρώπη που έχει τραγούδι σχετικό με τη συγκεκριμένη γιορτή. Μικρά παιδάκια ντύνονται μάγοι και πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας το τραγούδι των τριών μάγων, το οποίο αναφέρεται στη σφαγή των βρεφών από τον Ηρώδη.
Είτε, λοιπόν, έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο είτε έχουν χορευτικό χαρακτήρα είτε μιλούν για ιστορίες με ποντίκια, τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια θα είναι πάντα μέρος των εορτών και θα μας δείχνουν ότι δεν είμαστε οι μοναδικοί σε όλον τον κόσμο που έχουν ανάγκη από χαρά και διασκέδαση.
Ακροάματα:
Spira Ensemble – Koppången (Σουηδία)
Ukrainian Christmas carol: host yard (Ουκρανία)
Κόλιαντα, μπάμπω μ’, κόλιαντα – κάλαντα Κοζάνης
Alf Prøysen – Musevisa (Νορβηγία)
Peipposet ja lapset – Joulupukki valkoparta (Φιλανδία)
Nestor Zavarce – Cinco pa’ las doce (Κολομβία)
Canalón de Timbiquí Juniors – Este Niñito Quiere (Κολομβία)
Thijs Borsten – Driekoninge (Βέλγιο)
