Μια φορά κι έναν καιρό, στη χώρα των επτά θαλασσών, των καραβανιών και των ληστών, γεννήθηκαν μερικά από τα πιο γνωστά παραμύθια του κόσμου, τα Παραμύθια της Χαλιμάς, ή αλλιώς τα παραμύθια από τις Χίλιες και μία νύχτες. Σύμφωνα με την ιστορία, ο βασιλιάς Σαρίγια, μετά την απιστία της γυναίκας του, αποφάσισε να παντρεύεται κάθε μέρα άλλη γυναίκα και κάθε βράδυ να την αποκεφαλίζει. Η πανέμορφη Σεχραζάντ, ωστόσο, επέμενε να παντρευτεί τον βασιλιά και κατάφερε να γλιτώσει τον θάνατο, λέγοντάς του κάθε σούρουπο μια συναρπαστική ιστορία, χωρίς όμως να την τελειώνει ποτέ. Τα παραμύθια κράτησαν Χίλιες και μία νύχτες και περιγράφουν αρχαίες ιστορίες, στις οποίες ταξιδευτές από όλη τη Μεσόγειο έψαχναν να βρουν το πεπρωμένο τους.
Το 1888 ο Ρώσος συνθέτης Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ, επηρεασμένος από τα ταξίδια του στην Ανατολή και από το κίνημα του Οριενταλισμού, συνέθεσε ένα από τα γνωστότερα έργα του, τη Σεχραζάντ. Πρόκειται για μία τετραμερή συμφωνική σουίτα, που κύριος στόχος της είναι να μεταφέρει τον ακροατή στα μαγικά μέρη της Ανατολής. Μέσα από την εκλεπτυσμένη ενορχήστρωση, τα εντυπωσιακά ηχοχρώματα, τα ευφάνταστα ρυθμικά στοιχεία και τα δεξιοτεχνικά, λυρικά σόλο, ζωγραφίζει εξωτικές εικόνες. Το έργο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, τα οποία ο ίδιος ο συνθέτης συνέδεσε με διαφορετικές ιστορίες από τη συλλογή.
Στο πρώτο μέρος περιγράφεται η ιστορία του Σεβάχ του Θαλασσινού. Το έργο ξεκινά με το υποβλητικό μουσικό θέμα του βασιλιά Σαρίγια από τα τρομπόνια και τις τούμπες. Στη συνέχεια, ακολουθεί το θέμα της Σεχραζάντ από το σόλο του βιολιού, συνοδευόμενου από την άρπα. Ανάμεσα στα δύο όργανα υπάρχει ένας στενός διάλογος, και το μελισματικό σόλο του βιολιού εκφράζει την ομορφιά και τη θηλυκότητα της Σεχραζάντ. Κατά τη διάρκεια του πρώτου μέρους, ο συνθέτης περιγράφει την ιστορία του Σεβάχ και των γεμάτων τρικυμίες και περιπέτειες επτά ταξιδιών του, που τον άφηναν πάντοτε πιο πλούσιο, αλλά και πιο σοφό. Η συνεχόμενη κίνηση των εγχόρδων και οι εναλλαγές στις δυναμικές τους αντιπροσωπεύουν τη θάλασσα που άλλοτε είναι φουρτουνιασμένη κι άλλοτε ήρεμη.
Στο δεύτερο μέρος του έργου εξιστορείται η ιστορία του πρίγκιπα Καλαντάρ. Το παράδοξο είναι ότι στη συλλογή των παραμυθιών υπάρχουν τρεις ιστορίες με τρεις πρίγκιπες με το ίδιο όνομα, στις οποίες, ύστερα από μια σειρά περιπετειών και κακουχιών, όλοι τους καταλήγουν περιπλανώμενοι μυστικιστές, τυφλωμένοι από το ένα τους μάτι, που βασίζονται στην ελεημοσύνη, για να επιζήσουν, ψάχνοντας να βρουν το πεπρωμένο τους. Δεν είναι γνωστό σε ποια ιστορία βασίστηκε ο συνθέτης, ωστόσο και οι τρεις μοιάζουν πολύ μεταξύ τους. Στην αρχή του δεύτερου μέρους παρουσιάζεται το θέμα του πρίγκιπα, με μια λυπητερή μελωδία από το φαγκότο. Με την είσοδο, όμως, των χάλκινων πνευστών, το μέρος αυτό αποκτά μια έντονη κινητικότητα και δίνει την αίσθηση της αγωνίας, περιγράφοντας τις περιπέτειες που οδήγησαν τον κάθε πρίγκιπα στην αναζήτηση της μοίρας.
Το τρίτο μέρος είναι επηρεασμένο από τις ιστορίες αγάπης της συλλογής. Μέσα στο μέρος αυτό εξυμνείται ο έρωτας τόσο των ηρώων της ιστορίας όσο και της Σεχραζάντ με τον Σαρίγια. Το μέρος ξεκινά με το όμορφο, απλό και λυρικό θέμα των εγχόρδων που συμβολίζει τον έρωτα. Ενδιάμεσα στο θέμα του έρωτα εμφανίζεται ένα μικρό σόλο του κλαρινέτου, παρομοιάζοντας το φιλί των ερωτευμένων. Στη συνέχεια, το μέρος αυτό αλλάζει ύφος, καθώς εισάγεται ένα πιο ευκίνητο και χορευτικό θέμα με το κλαρινέτο, το οποίο δίνει τον χαρακτήρα του παιχνιδιού ανάμεσα στον πρίγκιπα και την πριγκίπισσα. Το μέρος αυτό κορυφώνεται κοντά στο τέλος του με έναν δραματικό και μεγαλοπρεπή τρόπο, που ταιριάζει στο θέμα του έρωτα.
Το τελευταίο μέρος έχει έναν ιδιαίτερο τίτλο: Γιορτή στη Βαγδάτη. Η Θάλασσα. Το πλοίο προσκρούει σ’ έναν βράχο κάτω από έναν μπρούτζινο ιππέα. Στο μέρος αυτό περιγράφεται μια γιορτή στην πόλη της Βαγδάτης, όμως εκεί εμφανίζονται γνωστά μουσικά θέματα από τα προηγούμενα μέρη. Στο μέρος αυτό ο συνθέτης προσπαθεί να αιχμαλωτίσει τον ακροατή με τις γρήγορες ταχύτητες, τα εντυπωσιακά ηχοχρώματα και τις μελωδίες του, οι οποίες βασίζονται στην ανατολίτικη μουσική. Δεν ξέρουμε σε ποια ιστορία αναφέρεται, αλλά η μεγαλοπρέπεια και η ένταση του μέρους αυτού ταιριάζουν με το τέλος της ιστορίας που περιγράφει τη γιορτή για τον γάμο της Σεχραζάντ με τον βασιλιά. Στο τέλος του τέταρτου μέρους, άλλωστε, ακούγονται για μια τελευταία φορά τα μουσικά θέματα της Σεχραζάντ (από το βιολί) και του βασιλιά Σαρίγια (από τα χάλκινα πνευστά).
Ο Κόρσακοφ θέλησε μέσα από το έργο του αυτό να δείξει ότι οι ιστορίες της Σεχραζάντ είναι η ίδια η ζωή. Μέσα από τις αγωνίες, τις περιπέτειές μας, την αγάπη, τα όνειρά μας και κυρίως την προσωπική μας αναζήτηση, ψάχνουμε όλοι μας να βρούμε τον δρόμο προς το πεπρωμένο μας.
Καλή ακρόαση!
